تیغ دو لبه پزشكان اینفلوئنسر!

چیانگ درحالی كه گان جراحی و لباس اتاق عمل به تن داشت و یك گوشی معاینه پزشكی دور گردنش افتاده بود، مقابل دوربین نشست و به آن خیره شد و گفت: «من قول می‌دهم ادعا نكنم كه می‌دانم چگونه یك كشور را اداره كنم، به‌شرطی كه جناب رئیس‌جمهور هم قول بدهد درباره داشتن اطلاعات پزشكی ادعایی نداشته باشد.» فیلم صحبت‌های چیانگ به فاصله كمی بعد از اظهارات ترامپ منتشر شد و در فضای مجازی بازدیدهای زیادی گرفت. چیانگ از پزشكان و متخصصان نسل جدید است كه در پلتفرم‌های نوین فضای مجازی مانند اینستاگرام، تیك‌تاك و یوتیوب فعال است و تخصص پزشكی‌اش به تفكراتش درباره ویروس كرونا اعتبار می‌بخشد. در سه‌ماهه اخیر پس از شیوع ویروس كرونا، پزشكان متخصص زیادی در كشور ما نیز بسیار فعال بوده‌اند. اما ارتباط مستقیم این پزشكان با مردم از طریق فضای مجازی راه خوبی برای آگاه‌سازی عمومی است؟

در حالی كه حالا وقت آن شده كه پزشكانی كه از طریق تلویزیون به شهرت رسیده‌اند، به‌خاطر كم‌اهمیت نشان دادن ویروس كرونا در ابتدای كار رسما عذرخواهی كنند، برخی پزشكان تاثیرگذار در فضای مجازی موقعیت متفاوتی دارند. خیلی از آنها از ابتدا می‌گفتند ویروس كووید - 19 را باید بسیار جدی گرفت. در بهترین حالت، این موج نو از پزشكان می‌توانند با جالب نشان‌دادن اطلاعات درست در مقابل ادعاهای نادرست و با تئوری‌های توطئه مربوط به انسان‌ساخت بودن ویروس كرونا یا ادعاهای مربوط به درمان كرونا از راه‌های عجیب و غریب كه به سرعت در فضای مجازی منتشر می‌شوند ، مقابله كنند.

از نظر برخی، فاصله بین ارائه اطلاعات نادرست از سوی غیرمتخصصان و پزشكانی كه اطلاعات درست در اختیار مردم قرار می‌دهند، شكاف عمیقی است كه باید پر شود. رنه دی رستا، محقق رصدخانه اینترنت استنفورد كه درباره اطلاعات نادرست در زمینه سلامت مطالعه می‌كند، می‌گوید: «كسانی كه با ارائه نسخه‌های به‌ظاهر متكی بر روش‌های سنتی و طبیعی، اطلاعات مشكوكی منتشر می‌كنند «پذیرندگان آغازین» شبكه‌های اجتماعی هستند. در حال حاضر شبكه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و یوتیوب، پیش از آن‌كه بتوانند با ادعاهای نادرست درمان كرونا مقابله كنند، میزبان صفحاتی با عنوان «راه‌های درمان كرونا در طب سنتی» بوده‌اند. این صفحات میلیون‌ها بازدید گرفته‌اند و زمان جست‌وجو راهكارهای درمانی كووید - 19 با رتبه‌های بالایی در نخستین پیشنهادهای صفحه اول گوگل نمایش داده می‌شوند. این مشكلی است كه در ایران در دو سه ماه اخیر بر توسعه شیوه‌های اصولی مقابله با كرونا سایه انداخته است.

دی رستا می‌گوید: مدعیان درمان كرونا با روش‌هایی كه نام طب سنتی را بر آن می‌گذارند، برای به فروش رساندن نسخه‌های نامتعارف خود از همان شگردهایی استفاده می‌كنند كه صاحبان برندهای معروف در به‌كارگیری آنها استادند. آنها راهكارهای درمانی خود را در بسته‌بندی شیكی با رنگ و لعاب علم و دانش ارائه می‌كنند، البته دانشی كه اجازه نمی‌دهند شما چیزی از جزئیات آن بدانید! در چنین شرایطی پزشكان متخصص در تلاش برای عقب نماندن از كوران رقابت با مدعیان درمان‌های عجیب برای كرونا هستند!

بیابان تخصص در اینترنت

میخائیل ورشاوسكی، پزشك ساكن نیوجرسی می‌گوید: «نبود پزشكان فعال در شبكه‌های اجتماعی منجر به ظهور گروهی از افراد تأثیرگذار بر این شبكه‌ها شده كه كارشان ارائه درمان‌های معجزه‌آسا، چای‌های سم‌زدا و چیزهایی از این قبیل است. ورشاوسكی می‌افزاید: «تا همین اواخر، شبكه‌های اجتماعی به برهوتی شبیه بود كه كمتر پزشكی حاضر بود در آن فعال باشد. واقعیت این است كه پزشكان نمی‌خواستند با فعالیت در این شبكه‌ها، جلف و غیرحرفه‌ای به‌نظر برسند. همین مسأله فضا را برای فعالیت كسانی مهیا می‌كرد كه متخصص نبودند و باعث شد گسترش اطلاعات غلط رونق بگیرد.
اما شهرت مجازی پزشكان و پرستاران نیز با خطراتی همراه است و اهمیت شغل آنها این خطرات را افزایش می‌دهد. هر چقدر تعداد بیشتری از پزشكان متخصص برای راهنمایی مردم و مقابله با اطلاعات نادرست در فضای مجازی فعال شوند این خطر وجود دارد كه خود آنها به بخشی از مشكل تبدیل شوند! در چنین شرایطی اگر احتیاط لازم صورت نگیرد، همان چیزی كه به اوستین چیانگ كمك كرد تا مخاطبان جوان‌تری در تیك‌تاك پیدا كند، می‌تواند اعتماد مخاطبان به پزشكان متخصص را تضعیف كند. مسأله این است كه پزشكان برای در ارتباط باقی‌ماندن با مخاطبان خود در شبكه‌های اجتماعی و نیز برای این‌كه آدم‌های خشك و نچسب یا ناآشنا با هنجارهای شبكه‌های اجتماعی به نظر نرسند، باید خود را در این شبكه‌ها آدم‌های جالبی نشان دهند و در عین حال در ورطه رفتارهای غیراخلاقی هم نیفتند. برای مثال، پزشكانی بوده‌اند كه از تیك‌تاك برای تمسخر بیماران خود استفاده كرده‌اند. اما حتی كسانی كه نیت خوب و اطلاعات دقیق هم دارند ممكن است با انتقال به یك رسانه جدید، دچار مشكل شوند. پس پزشكان چگونه می‌توانند، بدون این‌كه اعتماد عمومی نسبت به آنها كاهش پیدا كند در فضای مجازی حضور فعال داشته باشند؟

مشكل گمراه‌سازی و سوء‌برداشت

جفری ون وینگن، پزشك اهل ایالت میشیگان با هدف كمك به مردم فیلمی را منتشر كرد كه فكر می‌كرد مردم جهان باید آن را ببینند! او در حالی كه با روپوش پزشكی در آشپزخانه ایستاده بود در مورد نكاتی صحبت كرد كه باید هنگام شیوع ویروس كووید - 19 در خرید مواد غذایی رعایت شود. روز بعد فرماندار ایالتی دستور ممنوعیت انتشار چنین ویدئوهایی را صادر كرد! این اتفاق در مورد چند پزشك ایرانی كه از چهره‌های تأثیرگذار در اینستاگرام فارسی هستند نیز عینا اتفاق افتاد. درست است كه ون وینگن و پزشكان مشابه او در ایران اپیدمیولوژیست یا كارشناس ایمنی مواد غذایی نبودند، اما روش‌های ضدعفونی كردن را به‌خوبی می‌شناسند. بیشتر آنها معمولا گمان می‌كنند آشناسازی مردم با این شیوه‌ها كمك كند آنها بهتر بتوانند جلوی ورود ویروس كرونا را به خانه‌های خود بگیرند.

ون وینگن می‌دانست خطر ابتلا به بیماری از طریق دست زدن به مواد غذایی بسیار كم است (درواقع خطر اصلی هنگام خرید مواد غذایی افرادی هستند كه در فروشگاه حضور دارند) با این حال معتقد بود كه نباید كوچك‌ترین خطر را هم نادیده گرفت. ویدئوی 13 دقیقه‌ای ون وینگن كه مراحل ضدعفونی كردن انواع مختلف مواد غذایی در آن نشان داده شده بود در شبكه‌های اجتماعی و بین مردمی كه هراسان به دنبال یافتن كوچك‌ترین راهكار كنترل شیوع ویروس خطرناك بودند در سطح وسیعی به اشتراك گذاشته شد؛ آنقدر كه فقط در یوتیوب 25 میلیون بازدیدكننده داشت!

اما این ویدئو از بعضی جهت‌ها، گمراه‌كننده بود. برای مثال نباید آن‌طور كه ون وینگن توصیه كرده بود مواد غذایی با آب و صابون شسته شود؛ زیرا باقی ماندن صابون روی آنها و خوردن آن می‌تواند مشكلات گوارشی ایجاد كند. تلاش ون وینگن برای اصلاح این بخش‌ها از ویدئو بی‌نتیجه بود و تنها كاری كه توانست بکند حذف كامل فیلم بود. اما وینگن تسلیم نشد و تصمیم گرفت توضیحاتی كه در فیلم داده بود را به‌روزرسانی كند.

«پزشكان» برند می‌شوند

مشكل دیگری كه در مورد پزشكان تاثیرگذار در فضای مجازی وجود دارد، برند شدن و كسب درآمد است. برخی پزشكان این توانایی را دارند كه با تبدیل شدن به یك چهره تاثیرگذار، اطلاعات درست را در قالب‌های جذابی ارائه كنند. اما این پزشكان درعین حال باید مراقب افتادن خود در باتلاق‌های اخلاقی نیز باشند. بسیاری از پزشكان با تبدیل شدن به برندهای انسانی، شهرت آنلاین كسب می‌كنند. چیانگ می‌گوید: برند شدن می‌تواند افراد را به سمت دیگری سوق دهد؛ به‌عبارت دیگر آخرین چیزی كه این افراد به دنبال آن هستند تجاری‌سازی یك ایده یا یك محصول است. از لحاظ تاریخی، در میان آموزش‌های پزشكی، هیچ‌گاه درمورد برقراری ارتباط با جامعه و بیماران در یك سطح عمومی، آموزشی داده نمی‌شود. به گفته چیانگ خیلی‌ها معمولا درآمد و قدرتی كه شهرت آنلاین ایجاد می‌كند را دست‌كم می‌گیرند. در مورد پزشكان و افراد دیگری كه زمینه كاری‌شان می‌تواند دستخوش گمراه‌سازی و اطلاعات نادرست قرار بگیرد، به‌طور ویژه خطرات جدی‌تر دیگری نیز وجود دارد. چیانگ می‌گوید برخی از شركت‌ها خواهند توانست به‌راحتی محتوای اطلاعات پزشكی را از پزشكان متخصص در رسانه‌های اجتماعی سرقت و از آنها برای فروش محصولات خود استفاده كنند.

مبارزه با اطلاعات پزشكی نادرستی كه آنلاین منتشر می‌شود می‌تواند كسانی را خشمگین كند كه آن اطلاعات را درست می‌دانند. این مسأله می‌تواند امنیت شخصی پزشكانی را به خطر بیندازد كه سعی در رد آنها دارند. با این حال پزشكانی همچون چیانگ و ورشاوسكی معتقدند حضور پزشكان در فضای مجازی، ارزش این خطرات را دارد. به‌ویژه اگر وجود چنین پزشكانی به مردم در یافتن اطلاعات دقیق‌تر درمورد سلامت‌شان كمك كند.

از آنجا كه این پزشكان هم در فضای مجازی حضور دارند و هم بیماران واقعی را درمان می‌كنند، می‌توانند شاهد تاثیرات اطلاعات غلط روی بیمارانشان باشند. ورشاوسكی در طول یك هفته، پنج بیمار مبتلا به كووید 19 با علائم خفیف را درمان كرد. همه این بیماران از او درخواست تجویز هیدروكسی كلروكین داشتند! یك درمان احتمالی خطرناك كه می‌تواند در برخی از بیماران مشكلات جدی قلبی ایجاد كند. آنها به ورشاوسكی گفتند كه توصیه به مصرف این دارو را در تلویزیون و از زبان رئیس‌جمهورشان، دونالد ترامپ شنیده بودند!

برگرفته از: Technology Review

وقتی همه توصیه می‌كنند، چرا پزشكان نكنند؟!

دكتر ون وینگن معتقد است اشتباهات او در مقایسه با اشتباهات دیگران، بسیار كوچك است و نمی‌تواند عواقب بسیار بدی به همراه داشته باشد. او با اشاره به توصیه تایید‌نشده و بالقوه خطرناكی كه دونالد ترامپ برای تزریق مواد ضدعفونی‌كننده و هیدروكسی كلروكین به بیماران داشته است، می‌گوید: پزشكانی را دیده‌ام كه روش‌های خطرناكی مثل درمان با هیدروكسی كلروكین را بررسی كرده و با اشاره به خطرات چنین توصیه‌هایی به ترس عمومی میان مردم دامن زده‌اند.

از سوی دیگر، افرادی كه می‌توانند دیدگاه‌های خود در زمینه توصیه‌های پزشكی را در شبكه‌های اجتماعی ارائه كنند نیز لزوما افراد صاحب صلاحیتی نیستند. برای مثال تحلیل‌ها و دیدگاه‌های اریك فیگل‌دینگ، همه‌گیرشناسی كه به خاطر توییت‌هایش درباره كووید - 19 دنبال‌كننده‌های زیادی پیدا كرد مورد انتقاد دیگر همكاران متخصصش قرار گرفت.

چالش اصلی این است كه مردم هنگام بروز بحران‌های سلامت، چه مربوط به خودشان باشد و چه در ارتباط با تمام دنیا، برای كسب اطلاعات به اینترنت مراجعه می‌كنند. اما بهترین و دقیق‌ترین اطلاعات همیشه نمی‌توانند برای ذهن‌های كنجكاوی كه به جست‌وجو در اینترنت می‌پردازند جذاب باشد. به ازای هر ویدئویی كه از سوی سازمان جهانی بهداشت در مورد آخرین مطالعات درمورد كروناویروس جدید ارائه می‌شود، فرد یا افرادی وجود دارند كه ادعا می‌كنند می‌خواهند چیزهایی به شما یاد بدهند كه پزشكان نمی‌خواهند شما در موردشان چیزی بدانید!

یاسمین مشرف - دانش روزنامه جام جم