سال۱۴۰۱ بود که از طرف وزارت جهادکشاورزی اعلام شد در بحث احیا و مرمت قنوات برای اولین بار از محل اعتبارات محرومیت‌زدایی اعتبار ویژه‌ای به‌صورت مشترک به احیای قنوات و اجرای طرح آبخیزداری اختصاص یافته است.برهمین اساس، یکی از بحث‌های مهم در حوزه آب‌وخاک این است که ترسیمی از وضعیت کل منابع و مصارف آب‌وخاکی در کشور وجود داشته باشد. به‌همین‌منظور از حدود اواسط دهه ۹۰ معاونت آب‌وخاک وزارت جهادکشاورزی با مشارکت موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، آب مصرفی بیش از ۳۵ محصول کشاورزی را (که بیش از ۸۵درصد تولیدات کشاورزی را تشکیل داده) اندازه گرفته و به تفکیک استان، محصول و روش آبیاری در قالب ۳۵مجلد اطلاعات جمع‌آوری کرده است.با پایش محصولات فوق مشخص شده است که در برخی استان‌های کشور کم آبیاری انجام می‌شود و اجرای سامانه‌های نوین آبیاری موجب کاهش ۳۰درصدی آب مصرفی شده است. به‌طور متوسط میزان آبیاری در کشور ۸۰۰۰ مترمکعب در هکتار است که استان البرز از وضعیت آبی مناسب‌تری برخوردار است.
تامین آب گلخانه‌ها
در ابتدا اعلام شد که طرح مشترک آبخیز تا جالیز توسط معاونت آب‌وخاک وزارت جهادکشاورزی و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با هدف پایداری و افزایش آب‌دهی قنوات اجرایی می‌شود.براساس این طرح، معاونت آب‌وخاک کار مرمت و بازسازی قنوات را انجام داده و اداره کل آبخیزداری در بالادست این قنوات اقدام به تغذیه مصنوعی و کنترل سیل می‌کند.بعد از آن و با تامین اعتبار از محل اعتبارات معاونت آب‌وخاک وزارت جهادکشاورزی و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، هم‌افزایی برای بازسازی، حفظ و حراست و افزایش آب‌دهی قنوات به‌وجود آمد.اما این طرح مشترک اهداف دیگری هم دارد که براساس آن آب شیرین و باکیفیت این قنوات می‌تواند صرف کشت‌های گلخانه‌ای و همچنین گیاهان مثمری که پایاب اراضی آن تحت پوشش سامانه‌های نوین آبیاری قرار گرفته شود.این طرح از حدود سال ۱۳۹۸ آغاز شده و اجرا و پیشرفت آن بستگی به درخواست و آمادگی بهره‌برداران داشت و این‌که آنان چقدر می‌توانند خود را با پروژه و برنامه‌های آن وفق دهند.
مدیریت واحد آبیاری
مدیرکل دفتر امور آب کشاورزی وزارت جهادکشاورزی نیز با بیان این‌که هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی برای اجرای طرح‌های زیربنایی آبخیزداری و آب و خاک در قالب طرح آبخیز تا جالیز انجام شده، می‌گوید: «اجرای طرح‌های آبخیزداری و بازسازی و نوسازی قنوات، طرح افزایش بهره‌وری در پایاب با رویکرد توسعه کشت در محیط‌های کنترل‌شده گلخانه‌ای از سرفصل‌های مهم این طرح است.»رضا سرافرازی ادامه می‌دهد: «دفتر امور آب کشاورزی به‌دنبال مکان‌یابی طرح‌های مناسب در کلیه استانها با رویکرد مدیریت واحد آبیاری در اراضی پایاب قنوات است.»اراضی پایاب قنوات حدود ۱۴درصد اراضی آبی کشور را تشکیل می‌دهند. آب برداشتی از این منابع آبی بین چهار تا شش‌میلیارد مترمکعب در سال بوده که بستگی به میزان بارش‌های جوی دارد و آب خروجی از این قنوات به علت بالابودن کیفیت، برای کشت‌های حساس به شوری مناسب است.در سال ۱۴۰۰ وزارت جهادکشاورزی اعلام کرد که با مشارکت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، سه طرح الگویی در چارچوب طرح مشترک از آبخیز تا جالیز در حوزه قنوات در استان خراسان‌جنوبی، اصفهان و خراسان‌رضوی آغاز کرده که باید در عرض یک‌سال به بهره‌برداری برسد.
نیازمند همکاری همه دستگاه‌ها
رئیس سازمان بسیج مستضعفین به جام‌جم می‌گوید: «طرح از جالیز تا آبخیز برای کمک به کشاورزی و باغداری منابع طبیعی انجام می‌شود و این طرح در سطح ۱۹میلیون هکتار از اراضی کشور عملیاتی خواهد شد.»سردار غلامرضا سلیمانی ادامه می‌دهد: «طرح مهم و راهبردی آبخیز تا جالیز برای کشور بسیار مهم و حیاتی است چراکه ایران همیشه دارای تنش‌های آبی است و مشکل کم‌آبی، باغداران و کشاورزان را در تنگنا و سختی قرار می‌دهد.»به گفته این مسئول، با مشارکت بسیج سازندگی و سپاه قرار است در کشور تعداد ۲۰۰هزار مورد لوله‌کشی و کانال‌کشی مزارع و باغ‌ها انجام شود که ۱۹میلیون هکتار تحت پوشش طرح قرار می‌گیرد و حفر قنات راهی برای حل این مشکل است.رئیس سازمان بسیج سازندگی کشور نیز با بیان این‌که بسیج بازوی اجرایی فعالیت‌هاست و نیازمند همکاری دستگاه‌های مختلف است، می‌گوید: «طرح از آبخیز تا جالیز شامل احداث ۱۲۰۰ استخر ذخیره آب کشاورزی و احداث ۴۰۰۰ کیلومتر لوله‌کشی آب از استخر به مزارع و باغ‌هاست.»سردار محمد زهرایی ادامه می‌دهد: «قنات میرزایی یک قنات ۸۱۰ متری در خراسان‌جنوبی است که ۲۱ حلقه دارد. فقط از این قنات ۸۱۰ متری، صد خانوار بهره‌مند شده و صد هکتار از زمین‌های این روستا تحت پوشش این قنات قرار دارد.»
