بازگشت به سمت مهارت‌آموزی

حالا اما در سال‌های اخیر اقبال دانش‌آموزان به مهارت‌آموزی و تحصیل در هنرستان‌ها و فنی حرفه‌ای بیشتر شده. به‌گفته معاون آموزش متوسطه، ۲۱۳هزار دانش آموز به هنرستان‌ها طی دو سال اخیر اضافه شده‌ و این یعنی جامعه خودش آگاه شده و به سمت مهارت حرکت کرده است اما برای حرکت در این مسیر زیرساخت‌هایی لازم است که با کاهش یک درصدی بودجه آموزش و پرورش در این زمینه محقق نمی‌شود. موضوع مهارت‌آموزی، مقوله‌ای است که همواره مورد توجه نظام‌های آموزشی پیشرفته جهان قرار دارد‌؛ چراکه فقط آموزش سطحی منابع درسی به دانش‌آموزان نمی‌تواند آنان را برای زندگی آینده مهیا سازد. مسأله بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در طول این سال‌ها یکی از مسائل و معضلات اصلی کشور بوده است. در سال گذشته طاها رمضانی، مدیرکل دفتر سیاست‌گذاری و توسعه اشتغال وزارت کار اعلام کرد در پاییز ۱۴۰۲نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان ۱۱.۴درصد بوده و این نرخ بالاتر از نرخ بیکاری عمومی است که نیازمند برنامه‌ریزی ویژه برای اشتغال فارغ‌التحصیلان است. این آمار نشان می‌دهد دانش‌آموزان پس از ورود به دانشگاه‌ها و گذراندن واحدهای درسی تئوری و دریافت مدرک تحصیلی خود با معضل بیکاری مواجه خواهند شد. از طرفی دیگر، در حال حاضر بازار کار و اشتغال کشور علاوه بر افراد تحصیلکرده و آکادمیک به نیروی کار ماهر و فنی نیز نیاز دارد موضوعی که بارها نیز مسئولان بر آن تاکید کردند و سال گذشته محمود کریمی، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این خصوص گفت: «امروز در برخی از استان‌های کشور، کمبود نیروی کار ماهر یکی از دغدغه‌های مهم در حوزه اشتغال است.» 
   
سهم ۵۰درصدی برای مهارت‌آموزی در هنرستان
نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و نیاز بازار کار کشور به تربیت سرمایه‌های انسانی تحصیلکرده ماهر، نوآور، خلاق و کارآفرین و اهمیت آن تا جایی پیش رفت که موضوع تقویت فعالیت‌های مهارت‌آموزی دانش‌آموزان را در دستور کار دولت سیزدهم قرار داد و این موضوع در جریان همکاری وزارتخانه‌های تعاون، کار و رفاه اجتماعی و آموزش و پرورش، دنبال شد و روز گذشته محمد مهدی کاظمی، معاون آموزش متوسطه نیز از اضافه شدن ۲۱۳هزار دانش‌آموز هنرستانی به هنرستان‌ها طی دو سال اخیر خبر داد. وی با اعلام این خبر گفته بود: «در برنامه‌ای که وزارت آموزش‌وپرورش متناسب با نیازهای کشور در راستای تحقق برنامه هفتم طراحی کرده، سهم ۵۰درصدی دانش‌آموزان هنرستانی با توجه به آمایش منطقه‌ای است.» این‌که انجام طرح‌های مهارت آموزی در سطح مدارس و مراکز آموزشی می‌تواند تا حد زیادی برطرف کننده مسأله اشتغال و رکود تولید در کشور شود، امری مسلم است اما سؤال این است آیا پس از آموزش و تربیت دانش آموزان، زیرساخت‌ها و فرصت‌های شغلی مناسب برای آنها نیز وجود دارد؟ تحقق این امر مستلزم چیست؟
   
بیشترین تعداد مهندسان و کمترین تکنیسین!
در سال‌های اخیر با توجه به نقشی که هنرستان‌ها و مراکز فنی و حرفه‌ای در کوتاه کردن مسیر اشتغال داشته‌اند، در میان دانش آموزان بیش از قبل طرفدار پیدا کرده‌اند. نصرت‌ا... فاضلی، معاون اسبق وزارت آموزش‌وپرورش در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: در هرم شغلی، یکی از تفاوت‌های کارگر عادی با نیروی ماهر نسبت متفاوت آنهاست به‌طوری که مثلا هر چهار تکنیسین، یک مهندس ناظر دارند و به همین نسبت نیز نیروی کارگر افزایش پیدا می‌کند. متأسفانه در حال حاضر ما در هرم شغلی تحصیلی کشور بیشترین تعداد مهندس و کمترین تعداد تکنیسین را داریم. از آنجا که اکنون نیروی کار انسانی تجربی بسیاری در جامعه مشغول فعالیت هستند که از سوی دولت هدایت تحصیلی نشده‌اند و هیچ‌گونه تعهد شغلی به کارکرد خود ندارد لذا بر همین اساس از برنامه پنجم توسعه بحث هدایت۵۰درصدی نیروها به هنرستان‌هاوکاردانش دردستورکار قرارگرفت.فاضلی درباره تمایل دانش‌آموزان برای تحصیل در هنرستان وفنی حرفه‌ای  توضیح می‌دهد: «در حال حاضر به‌دلیل این‌که جامعه از افراد دانشگاهی اشباع شده و کارآمدی آموزش در بحث مهندسی نیز مورد سؤال است لذا دانش‌آموزان‌متوسطه بیشتر تمایل به حضور در هنرستان‌ها و مراکز فنی و حرفه‌ای دارند. همچنین دانشگاه از نظر سنی برای‌فرد دیرکرد ایجاد می‌کند به‌طوری‌که‌فرد تا ۲۲سالگی مشغول تحصیل است و پس از فارغ‌التحصیلی هیچ مهارتی ندارد اما باتحصیل در هنرستان‌ها و دریافت دیپلم فنی با مهارت وارد جامعه می‌شود و خدمات آن نیز در جامعه ارزش دارد. همین دلایل سبب گرایش افراد به مهارت‌آموزی از طریق هنرستان‌ها شده است. 

دولت باید سرانه فنی و حرفه‌ای و کارودانش را افزایش دهد
معاون اسبق وزارت آموزش‌وپرورش درخصوص الزامات مهارت‌افزایی دانش‌آموزان با هدف رفع معضل اشتغال در کشور می‌گوید: «در حال حاضر گرایش به تحصیل در هنرستان‌ها زیاد است اما متأسفانه زیرساخت‌های مناسب برای پاسخگویی به این حجم از تقاضا وجود ندارد چراکه بیش از یک درصد بودجه آموزش‌وپرورش کاهش یافته است. لذا دولت اگر قصد توسعه هنرستان‌ها را دارد، باید الزامات آن را نیز داشته باشد».‌بنا به تاکید وی دولت باید سرانه فنی و حرفه‌ای و کارودانش و فضای آن را افزایش دهد. در سال‌های گذشته با بازنشستگی زود هنگام معلمان، بسیاری از مربیان از آموزش‌وپرورش رفتند. از طرفی دیگر ما در سال‌های گذشته در آموزش‌وپرورش هنرستان پیوسته داشتیم که کارکرد آن به این صورت بود که افراد بعد از دیپلم، دوسال کاردانی می‌خواندند که در حال حاضر همه آنها به وزارت علوم واگذار شده‌اند لذا این تصمیم مستلزم افزایش بودجه و برگشت کل آموزشکده‌های فنی و حرفه‌ای به آموزش‌وپرورش است تا ما بتوانیم دانش‌آموز را به حدی پرورش دهیم که خدمات کیفی مورد نیاز را به جامعه ارائه کند. وزارت کار نیز باید افراد تجربی که به‌واسطه آزمون و خطا کار می‌کنند و هیچ ضمانتی ندارند و فقط هزینه روی دوش افراد می‌گذارند را حذف و خدمات فنی را به کسانی واگذار کند که حداقل مدرک دیپلم فنی و حرفه‌ای را داشته باشند. اگر این شیوه در ساختار اجتماعی و ارائه خدمات دیده شود، هم آموزش پرورش و هم دانشگاه‌ها توانمند می‌شوند. حالا با توجه به تلاش و جدیت دولت و آموزش‌وپرورش در پیگیری بحث مهارت‌افزایی دانش آموزان و پای کار آمدن سایر نهادهای مربوط، انتظار می‌رود طی سال‌های آتی با افزایش تعداد نیروی انسانی متخصص، تحولی در چرخه تولید کشور و بهبود ارائه خدمات به جامعه صورت گیرد.