ایران، جوان بمان!

بخش جمعیت سازمان ملل متحد، پنجره جمعیتی را دوره‌ای تعریف می‌کند که در آن نسبت جمعیت زیر ۱۵ سال، کمتر از ۳۰‌درصد کل جمعیت باشد اما نسبت جمعیت ۶۵ سال و بالاتر نیز از ۱۵‌درصد کمتر باشد. به عبارت دیگر پنجره جمعیتی تا زمانی باز است که بیش از دو‌سوم یا بیش از ۶۶‌درصد جمعیت بین ۱۵ تا ۶۵ سال داشته باشند، جمعیت سالمند نیز کمتر از ۱۵‌درصد و جمعیت کودکان هم کمتر از ۱۰‌درصد‌باشد.

با یک حساب سرانگشتی و دقیق شدن در آمارهای رسمی کشور درمی‌یابیم که پنجره جمعیتی ما هنوز باز است اما اگر روند فرزندآوری به همین صورت ادامه یابد این پنجره حوالی سال‌های ۱۴۲۵ تا ۱۴۳۰ بسته خواهد شد و آن وقت همه تبعات یک جامعه سالمند گریبان‌مان را خواهد گرفت. البته مسلما با ضرب و زور و اجبار نمی‌توان هیچ جامعه یا زوجی را مجبور به فرزندآوری کرد، حتی اگر مانند برخی کشورهای پیشرفته مشوق‌های مالی و معنوی آنچنانی برای مادران و پدران در نظر گرفته شود. بنابراین کارشناسان حوزه جمعیت اعتقاد دارند که سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان باید بر آن بخش از جمعیت که تمایل به فرزند‌آوری دارند تمرکز کنند زیرا قطعا به نتیجه دلخواه خواهند رسید.

الهی پیر نشویم
نمی‌دانیم چه تعداد از افراد اهل مطالعه جامعه ما موفق شده‌اند گزارش هفته‌نامه پزشکی لنست از معروف‌ترین و معتبرترین نشریات جهان را مطالعه کنند، ولی می‌توانیم چند خطی از گزارشی را که محققان ایرانی و انگلیسی به‌طور مشترک در این نشریه منتشر کرده‌اند در اختیارتان قرار دهیم‌. در این گزارش می‌خوانیم «ایران در روند پیری جمعیت با شتابی روزافزون روبه‌روست به‌طوری‌که در سال ۲۰۲۲، نسبت افراد بالای ۶۰سال در این کشور از ۱۰‌درصد کل جمعیت فراتر رفته و در عین حال نرخ رشد جمعیت در ایران ۰.۷درصد است که کمترین نرخ در ۲۵سال گذشته است. طبق این گزارش ما سالمندی جمعیت در کشورمان نه‌تنها یک چالش است، بلکه در راس این چالش موضوع سالمندان مجرد یا تنهایی وجود دارد که هم‌اکنون حدود ۳۰‌درصد از سالمندان بالای ۸۰ سال را شامل می‌شود. همین چند نکته نشان می‌دهد که حدود ۲۵‌سال آینده قرار است چه اتفاقی برای‌مان رخ دهد اگر از امروز به فکر آن روز نباشیم.

باید روی نابارورها تمرکز کرد
زوج‌های نابارور گروهی هستند که تمایل به فرزندآوری دارند، ولی به دلایلی بچه‌دار نمی‌شوند‌. گفته می‌شود این گروه حدود سه میلیون زوج را شامل می‌شود که اگر موفق به فرزند‌آوری شوند نگرانی‌های جمعیتی نیز برطرف خواهد شد. اما آیا همه این زوج‌ها صاحب فرزند می‌شوند یا موانع و دست‌اندازهای زیادی که بر سر درمان ناباروری وجود دارد بسیاری از آنها را دلسرد، منصرف و دست خالی می‌کند؟
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که در آبان ۱۴۰۰ منتشر شده نشان می‌دهد نرخ ناباروری اولیه در کشورمان ۱۲‌درصد و نرخ ناباروری ثانویه ۱۶‌درصد برآورد می‌شود. این در حالی است که سالانه ۷۰ تا ۹۰ هزار زوج نابارور نیز به این آمار اضافه می‌شود‌. طبق این آمار هر سال ۱۲‌درصد از زوج‌هایی که تصمیم به فرزندآوری می‌گیرند و پس از یک‌سال موفق به این کار نمی‌شوند گرفتار ناباروری اولیه هستند. همچنین ۱۶‌درصد از زوج‌ها با ناباروری ثانویه درگیرند که در واقع زوج‌هایی هستند که فرزند دارند، ولی برای به دنیا آوردن فرزندان بعدی گرفتار ناباروری شده‌اند که گفته می‌شود سبک زندگی و نوع تغذیه زوج‌ها در این چالش نقش تعیین‌کننده دارد. بنابراین باید توصیه کارشناسانی از جمله حمید چوبینه، دبیر انجمن علمی باروری و ناباروری ایران سرلوحه تصمیم‌گیری‌ها قرار بگیرد: «بهتر است کسانی صاحب فرزند شوند که خودشان داوطلب فرزندآوری هستند. بیش از سه‌میلیون زوج نابارور در کشور وجود دارد و چنانچه از این تعداد حدود ۷۰‌تا ۸۰‌درصد با خدمات بیمه ناباروری صاحب فرزند شوند، قریب به دومیلیون زوج می‌توانند تا یک یا دو فرزند داشته باشند و در نهایت دو تا چهار میلیون نفر به جمعیت کشور در بازه زمانی یک تا دو ساله اضافه خواهد شد که عدد بسیار خوبی است». فعلا اما هنوز به این نقطه مطلوب نرسیده‌ایم و وضع‌مان این است که ایرنا گزارش کرده است: «در سال ۱۴۰۱، روند فرزندآوری به پایین‌ترین میزان در ۱۱سال اخیر رسید. براساس آمارهای سازمان ثبت احوال کشور، در ۱۰ماه نخست سال گذشته، ۸۹۳ هزار و ۷۸۶ نفر در کشور به دنیا آمده‌اند که نسبت به تولد ۹۳۷‌هزار و ۷۴۹ نفر در ۱۰ ماه سال گذشته کاهش ۴۴ هزار نفری (حدود ۷.۴درصد کاهش) را نشان می‌دهد، «یعنی کمترین میزان تولد از سال ۱۳۹۰ تا امروز».