رهبر طالبان در معرض انتخابی دشوار

به نظر می‌رسد وقتی ملاهبت ا... آخند زاده، رهبر امارت اسلامی طالبان، دستورات و فرامین خود را در مورد تحصیل دختران و کار و اشتغال زنان صادر می‌کرد، هیچ‌گاه تصور نمی‌کرد این مسأله روزی چنان اهمیت و جایگاهی پیدا کند که به نقطه تقابل وی و بسیاری دیگر از رهبران و فرماندهان طالبان تبدیل شود.

انتقادات و سخنان تندی که طی یک هفته اخیر از سوی افرادی چون سراج الدین حقانی(سرپرست وزیر داخله)،عبدالسلام حنفی(معاون رئیس الوزرا) و شاید از همه اینها مهم‌تر ملا یعقوب (وزیر دفاع و فرزند ملا عمر بنیانگذار طالبان) بیان شد، نشان می‌دهد برخلاف ملاهبت ا... و برخی از اطرافیان نزدیک او که همچنان بر مواضع خود در قبال دختران و زنان پافشاری دارند، طیف گسترده‌ای از طالبان نسبت به تغییر شرایط کنونی در مقایسه با نخستین دوره زمامداری طالبان در ۲۰ سال قبل، درک کاملی یافته‌اند. این که ملاهبت‌ا... براساس آموزه‌های دینی و مذهبی خود بر چنین استنباطی از حق تحصیل و کار زنان دست یافته یا برخی سنت‌های قومی و قبیله‌ای ــ‌ به‌ویژه در نواحی قندهار و جنوب افغانستان ــ او را به سختگیری در این زمینه سوق داده است در حال حاضر نمی‌تواند چندان حائز اهمیت باشد. درواقع در شرایط فعلی موضوع مهم‌تر این است که رهبر طالبان خود را در موقعیتی قرار داده که نه راه پس دارد و نه راه پیش. از یک‌سو اصرار او در ادامه روند فعلی در رابطه با حق تحصیل و اشتغال زنان، ممکن است با مخالفت‌های هر چه بیشتر مواجه شده و حتی موقعیت رهبری او را در امارت اسلامی با چالش جدی مواجه کند. علاوه بر این ادامه این شرایط برای طالبان چیزی جز انزوای بین‌المللی، تعویق هر چه بیشتر به رسمیت شناختن نظام سیاسی‌شان از سوی جامعه‌جهانی و درنتیجه تقویت موقعیت جبهه مخالفان به‌دنبال نخواهد داشت.
اما از سوی دیگر تغییر مواضع از سوی رهبری طالبان نیز به این سادگی‌ها نبوده و ممکن است با هزینه‌های فراوانی برای وی توأم باشد. در نخستین و شاید مهم‌ترین وجه موضوع، هرگونه تغییر مواضع وی در نتیجه این فشارها می‌تواند به معنای تضعیف اقتدار او در جایگاه رهبری بلامنازع تلقی شده و در موارد مشابه احتمالی در آینده، بحث اطاعت بی‌چون‌وچرا از فرامین رهبری را زیر سؤال ببرد. در گام دوم اعلام هرگونه تغییر مواضع از سوی ملاهبت‌ا... به‌طور قطع نارضایتی بخشی از بدنه طالبان را به همراه خواهد داشت؛ نارضایتی‌ای که می‌تواند به بهای پیوستن تعداد بیشتری از طالبان به دیگر گروه‌های افراطی چون داعش منجر شود و در عین حال به پراکنده شدن حامیان ملاهبت ‌ا... از اطراف وی در درون امارت اسلامی نیز بینجامد. در این بین از موقعیت شبکه حقانی در درون امارت اسلامی هم نباید غفلت کرد، چراکه با توجه به روابط بسیار نزدیک این گروه با نظامیان پاکستان و مواضع اعتدالی اخیرش در مسائلی چون زنان و روابط با جامعه‌جهانی، این دگرگونی معنایی جز تایید و تقویت مواضع این گروه در درون امارت اسلامی نخواهد داشت.
در هر حال رهبر طالبان اکنون بر سر دو راهی و در معرض انتخابی دشوار قرار گرفته است؛ بازی یک دو سر باخت که می‌توانست با اندکی دور اندیشی از آن پرهیز کند. اکنون ملاهبت ا... مجبور است گرهی را که احتمالا به‌راحتی با دست باز می‌شد با دندان باز کند آن هم با این امید که به شکستن دندانی منتهی نشود.