کودتا در ترکیه؛ ارتش هنوز بازیگری تاثیرگذار است

این نظر توسط شخص رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه مطرح و تسری داده می‌شود. دیدگاه دوم که توسط کارشناسان مطرح می‌شود، کودتا را نتیجه اعمال سیاست‌های چند ساله اردوغان در طول زمامداری خود در رابطه با ارتش ارزیابی می‌کنند که باعث شکل‌گیری و رشد نارضایتی‌های ساختاری در بدنه این نهاد نظامی شده است و این نارضایتی‌ها در این نقطه نمود پیدا کرد، اما از منظر دیگر هم می‌توان به این کودتا نگریست به این صورت که بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران معتقدند که دیگر زمانه کودتا و به نتیجه رسیدن آن در این کشور به سر آمده و دیگر بخت و اقبال با کودتاگران همراه نیست.

از دیگر ویژگی‌های اساسی و ساختاری کودتای جمعه شب در ترکیه، تقابل مردم با کودتاگران بود؛ مردمی که ممکن است با سیاست‌های اعمال شده توسط اردوغان موافق نباشند، اما با رویکرد و روش کودتا هم بشدت به مقابله برخاستند. در همین رابطه شیوه پرداختن به این رویداد و تحولات ایجاد شده در پی آن در شبکه‌های متعدد اجتماعی و رسانه‌ای در جهت خنثی‌سازی کودتا بسیار موثر بود. اکنون این سوال مطرح می‌شود که آیا آینده سیاست و حکومت در ترکیه تابعی از شرایط کودتا و نتایج حاصل از آن خواهد بود یا خیر؟ در این رابطه هم دو دیدگاه مطرح است. دیدگاه اول؛ با توجه و استناد به صحبت‌های رئیس‌جمهور ترکیه پیش‌بینی می‌شود که دوره‌ای از تصفیه‌های شدید در ارتش و برخورد محکم با مخالفان و منتقدان پیش‌رو خواهد بود. دیدگاه دوم؛ معتقد است به سرانجام نرسیدن کودتای جمعه شب به تثبیت و استحکام قدرت بیش از پیش اردوغان منجر خواهد شد و زمینه را برای انجام تغییرات در ساختار نظام سیاسی ترکیه هموار خواهد کرد. اما از نگاهی دیگر برخی افراد معتقدند که انجام کودتا علیه دولت، پیامدهای قابل تاملی در نقد سیاست و عملکرد حزب حاکم عدالت و توسعه خواهد گذاشت. به این معنی که گرچه ممکن است اردوغان به سمت انحصارگرایی قدرت بیش از پیش سوق پیدا کند، ولی این واقعیت به وضوح پدیدار شده که دامنه نارضایتی‌ها در سطوح مختلف اجتماعی و سیاسی افزایش یافته است. باید توجه داشت جناح‌ها و گروه‌های مخالف سیاسی از ملی‌گرایان، کردها و عموم مردم همه یکصدا و متحد علیه کودتای نافرجام موضعگیری کردند و این مساله نباید در جهت حمایت از اردوغان و سیاست‌های متخذه او تفسیر شود و این موضوع از پیروزی در آزمون بزرگ دموکراسی حکایت می‌کند. به‌طور خلاصه باید گفت، گرچه دوران کودتا به پایان رسیده، اما نظامیان هنوز به‌عنوان بازیگران موثر در عرصه سیاست و حکومت، حضور فعال دارند و نشان می‌دهد به‌رغم تلاش‌های 14 ساله رئیس‌جمهور کنونی ترکیه در جهت تقابل با نظامیان، هنوز نهاد ارتش از توان به چالش کشیدن دولت و ریاست جمهوری برخوردار است. روند تحولات نشان می‌دهد که این کودتا تاثیری بر تحولات اجتماعی و سیاسی ترکیه خواهد گذاشت، هرچند اردوغان می‌کوشد از این بستر در جهت تثبیت موقعیت خود بهره لازم و کافی را ببرد.

سیامک کاکایی

کارشناس مسائل خاورمیانه