عاشقانه‌های سیاسی

در حوزه فرهنگ و ادبیات متعهد تقریبا مدت‌ها شاهد فقدان چنین رویدادهایی بوده‌ایم چراکه معمولا نهادهایی که متولی این حوزه هستند بیشتر دغدغه تولید داشته‌اند تا این که بخواهند هنگام پخش و توزیع و دیگر موارد پس از تولید هم برنامه‌ریزی داشته باشند و ورود سوره مهر به این فضا را باید به فال نیک گرفت.​نخستین جلسه این سلسله نشست‌ها به مجموعه شعر «صحن علنی» سروده سینا علیمحمدی اختصاص داشت که با بررسی نقادانه حمیدرضا شکارسری برگزار شد؛ جلسه‌ای که بیش از حد انتظار برپاکنندگان مهمان داشت و با حضور چهره‌های شاخصی مانند استاد محمود حکیمی، حاج سعید حدادیان​، سهراب هادی، عبدالحسین موحد، امید مهدی‌نژاد، علی داوودی، رضا حاجی‌آبادی و رحیم شهریاری برگزار شد.

تولد با نام مستعار خرمشهر

در این جلسه علیمحمدی با اشاره به هفته دفاع مقدس ابتدا یکی از اشعار کتاب خود با عنوان «فرات بودی یا کارون» را خواند که مطلع آن چنین بود: با نام مستعار خرمشهر زاده شدم ‌/‌ با عطر خمپاره و‌ /‌ امن یجیب ‌/‌ عاشق شدم ‌/‌ آنقدر که نفهمیدم ‌/‌ فرات بودی یا کارون ‌/‌ هرچند که فرقی نداشت /‌ عشق همیشه ‌/‌ با لبان عباس عطش می‌گیرد... .​ شعرخوانی شاعر با برخی اشعار عاشقانه کتاب ادامه پیدا کرد که البته به قول شکارسری بعضی از آنها در اصل ضدعاشقانه هستند. شکارسری ابتدا درباره شعر و تعهدات شاعران سخن گفت. او معتقد بود شعر پاسخگویی به نیازهای نوشته یا نانوشته‌ای است که در جهان معاصر شاعر و در بستر سرزمین سرایش شعر متولد می‌شود. بعضی از این نیازها، فی‌نفسه به ادبیات مربوط می‌شود و برخی به نیازهای فرا ادبی یعنی نیازهایی که با عناصر فرامتنی مانند وضع فرهنگی، سیاسی و اجتماعی جامعه مرتبط می‌شود و تعهد شاعر نسبت به هر دو گروه است، اما بعضی شاعران مانند فرمالیست‌ها فقط به نیازهای ادبی شعر توجه می‌کنند و این موجب می‌شود توجه به اوضاع اجتماعی و فرهنگی جامعه نوعی موضعگیری به حساب آید. این در حالی است که شعر انقلاب به دنبال تعهد و فرم است زیرا به لحاظ ماهیت دینی آن، شاعر از زاویه مذهبی به بررسی قضایا می‌پردازد. در عین حال شاعر تعهد خود را نسبت به جنبه‌های ادبی شعر که در متن وجود دارد، حفظ می‌کند.

صحن علنی و فضاهای روزمره

به گفته شکارسری، بیشتر اشعار صحن علنی در حال و هوای سال 88 سروده شده که مسلما توجهات و کنایات سیاسی فراوانی را در خود گنجانده است. از نظر منتقد این جلسه، علیمحمدی در صحن علنی توانسته به فضاهای روزمره نزدیک شود و در عین حال، به فرم و حتی کلمات به کار رفته در اشعار خود نیز توجه کافی کند. علاوه بر این، سمبلیک نبودن این مجموعه اشعار، آن را به زندگی روزمره نزدیک‌تر کرده که شاعر به امکاناتی در سرایش رسیده که قطعا در اختیار شاعران دهه‌های دیگر مانند دهه 40 نبوده است.​شکارسری با اشاره به نگاه استقرایی و جزءنگر هنر مدرن گفت: «صحن علنی نمونه مناسبی برای شعرهای مدرن است که اتفاقا از فقدان قطعیت نیز آسیب ندیده و با وجود زبان روزمره‌ای که دارد، انگ شعر پست مدرنیستی بر آن وارد نمی‌شود و این به تعهدات ادبی شاعر بازمی‌گردد.»

مواجهه با یک مجموعه شعر، نه کتاب

شکارسری در بخش دیگری از صحبت‌هایش به فقدان یک موتیف واحد در صحن علنی اشاره کرد و گفت: اشعار در موضوعات مختلف و در اصل با پراکندگی موضوعات سروده شده‌اند؛ از موضوعات دینی گرفته تا عاشقانه و مسائل روزمره زندگی که شاید بتوان این آشفتگی را برگرفته از روزگار پرتلاطم و فضای سیاسی و اجتماعی سال‌های سروده شدن شعر دانست که اگر چنین نظری درست باشد، حتما صحن علنی قابلیت بررسی‌های بیشتری نیز خواهد داشت ولی آنچه می‌توان بصراحت گفت این است که این پراکندگی موضوعی باعث شده تا ما با مجموعه شعر مواجه باشیم نه یک کتاب شعر.​یکی از موضوعات پربسامد در صحن علنی، عاشقانه‌ها یا ضدعاشقانه‌هاست. سوال مهمی که شکارسری در این حوزه مطرح کرد این بود که چرا اینقدر عاشقانه‌نویسی در سال‌های اخیر رواج یافته تا حدی که نه صرفا شاعران توانمند، بلکه نوجوانان در صفحات اجتماعی خود به عاشقانه‌نویسی روی آورده‌اند؟ منتقد این جلسه معتقد بود علی‌محمدی در همین اشعار به ظاهر عاشقانه، به مسائل سیاسی و اجتماعی زمان خود نیز اشاره کرده است. او که با روزنامه‌نگاری انس دارد، می‌داند که واژگان و تیترها چقدر زودگذر هستند و در این میان عاشقانه‌سرایی ماندگار است که می‌توان کنایه‌های سیاسی را نیز مطرح کرد.​ در این نشست، محمود حکیمی نویسنده مجموعه 22 جلدی تاریخ تمدن هم دقایقی سخن گفت، او با بیان این که تخصصی در حوزه شعر ندارد، از شاعر مجموعه صحن علنی خواست هم در جایگاه شاعر و هم روزنامه‌نگار بیش از پیش به وقایع روز جهان اسلام و ظهور وهابیت و گروهک‌هایی مانند داعش توجه کند.​حکیمی با اشاره به نخستین شعر صحن علنی که به دختر گرامی حضرت رسول(ص) تقدیم شده است، بر مظلومیت پیامبر اسلام تاکید کرد و ابراز امیدواری کرد در کتاب‌های بعدی شاهد آثاری با درونمایه نبوی از علیمحمدی باشد.​ این پژوهشگر کشورمان احساس تعهد در برابر مردم و دغدغه‌های آنها را مهم‌ترین معیار نویسنده و شاعر دانست و گفت: در برخی آثار صحن علنی با این رویکرد مواجه می‌شویم.

سعید حدادیان، شاعر و مداح اهل بیت علیهم‌السلام هم از دیگر مهمانان این جلسه بود که دقایقی به سخنرانی و شعرخوانی پرداخت و ضمن اشاره به آشنایی‌اش با علیمحمدی قصیده‌ای بلند را برای حاضران قرائت کرد.

حورا نژادصداقت / ‌جام‌جم