آئین‌های قدیمی چهارشنبه سوری در استان البرز

استان البرز بین ۲ تمدن کاسپین (قزوین) و ری (رازی یا راگا) قرار دارد و تمدن مادی (مادها) البرزی یک تمدن و زبان است مختص البرز و تهران، این ۲ استان تمدن، زبان و آداب و رسوم مشترکی دارند.
در آستانه سال نو مهم‌ترین رسم البرزی‌ها به ویژه در روستا‌ها چاووشی خوانی (نوروزخوانی) است و حاجی فیروز در دهه‌های اخیر جای نوروزی‌خوانی را گرفته، ولی از گذشته البرزی‌ها با این شخصیت مانوس نبوده‌اند.
نوروزی خوانان در اواسط اسفند شعری با مضمون آموزش تعالیم دینی، دعا و نیایش می‌خواندند، در این شعر از ۱۲ امام شیعیان نام برده می‌شود و در ترجیع‌بند آن نوروز سلطان اومده، گل به گلستان آمده تکرار می‌شود، محله به محله، در یکایک خانه‌ها را می‌زنند، نوید رسیدن بهار را می‌دهند و برای اهل هر خانه از خداوند طلب عزت، سربلندی و خوشبختی می‌کنند؛ پس از دریافت هدایایی از صاحب خانه به خانه بعدی می‌روند.
پس از مراسم نوروزی‌خوانی، چهارشنبه‌سوری یا به زبان البرزی کل چهارشنبک به معنی چهارشنبه کوچک و بی‌اهمیت برگزار می‌شود، به اعتقاد مردم البرز سال ۳۶۰ روز است و ۵ روز آخر، جزو سال محسوب نمی‌شود و باید به جشن و خوشی بگذرد و جدی نیست.
ایرانیان باستان (نیکامان ما) آتش را جوهر زندگی می‌دانستند. لاجرند آن را پدیده‌ای اهورایی در سلسله جشن‌های آریایی (همچون جشن سده) قرار دادند.
چهارشنبه یکی از روز‌های هفته و سور نیز نام یک گل، شبیه به گل زعفران و دارای ۵ گلبرگ و رنگی سپید است که در روز‌های آخر اسفند می‌روید و بیشتر نیز در افغانستان وجود دارد، شاعر افغان هنگام خروج از دیارش می‌گوید: من و غربت، من و دوری خداحافظ گل سوری.
در جشن چهارشنبه آخر سال یا همان چهارشنبه سوری، مراسمی به نام قاشق زنی وجود دارد که در گذشته کشاورزان در اواخر اسفند تا حدود ۲۰ فروردین در وضعیت بدی به سر می‌بردند و به این زمان خاص می‌گویند سیاه بهار که تمام آذوقه خود را مصرف و منتظر برداشت بعدی می‌بودند.
در این شب که جشن و سرور بر پا بود، مردان با آبروی خانواده چادری بر سر می‌انداختند و به شکل ناشناس، با قاشق به قابلمه یا کاسه‌ای ضربه می‌زند و کلامی به زبان نمی‌آوردند تا هویتشان مشخص نشود، اهل هر خانه نیز مقداری غذا و آذوقه در اختیار فرد می‌گذاشتند و به این شکل به همنوع خود در این جشن کمک کردند.
سور ممکن است به معنای سرخی یا رنگ سرخ باشد، شاید هم شکل تغییر یافته هور و خور به معنای گرمی و آتش بوده که شادی و انرژی را تداعی می‌کند.
جالب است بدانید که در تاجیکستان و نقاطی از افغانستان، این دو کشور مهم فارسی زبان چهارشنبه سوری را (الو ترک) می‌نامند.