کالای گران‌تر، تقلب بیشتر؟

روالی که باعث شده پای تقلب هم به این تجارت باز شود؛ بدون آن‌که سلامت و جان انسان‌ها را در نظر بگیرند. تقلباتی که جنبه‌های مختلفی دارد؛ تغییر عمدی، عرضه نادرست، برچسب‌گذاری اشتباه، جایگزینی یا دستکاری هرگونه محصول غذایی و... که می‌تواند در هر زمان از زنجیره تامین غذا، از مزرعه تا سفره مصرف‌کننده، صورت گیرد. تقلباتی که برای کسب سود بیشتر انجام می‌شود اما آنچه امروز اهمیت دارد، جنبه تازه‌ای از این تقلبات است که خریداران کالای گران‌تر از معمول را نشانه گرفته است؛ افرادی که با تصور پرداخت هزینه بیشتر و خرید کالای با‌کیفیت‌تر به فروشگاه می‌روند اما سودجویان، برنامه‌ریزی آنها را برهم می‌زنند. «بیشتر تقلب‌ها در مواد غذایی گران و کمیاب رخ می‌دهد.» این را هاله سمیعی، معاون اداره‌کل فرآورده‌های غذایی سازمان غذا و دارو می‌گوید و معتقد است سودجویان با تغییر در ماهیت شکلی یا محتوایی فرآورده‌های ارزان، آنها را با قیمت بالا به مصرف‌کننده ارائه می‌کنند. درواقع برخی افراد،ادعاهایی برای محصول خودتوصیف می‌کنند که واقعی نیست و برای واقعی‌شدن این موضوع و پذیرش مخاطب، دستکاری‌هایی در ظاهر کالا و برچسب اطلاعاتی آن انجام می‌دهد تا باورپذیر شود. به نظر می‌رسد ظاهر غلط‌انداز برخی کالاها، همان تغییر ماهیتی است که توسط سودجویان انجام‌شده و ما را به وسوسه خرید می‌اندازد؛ با قیمتی بسیار بیشتر از ارزش واقعی آن! البته که همه‌چیز به همین سادگی و پیش‌پا افتادگی نیست و مسیر پر پیچ و خمی طی می‌شود تا تقلبی این‌چنینی به سرانجام پلید خود برسد. استفاده از هوش سیاه افراد و شبکه‌های سودجو، همان چیزی است که می‌تواند تقلب غذایی را در مواد غذایی گران‌قیمت و کمیاب ظاهر کند. موضوعی که سمیعی آن را تایید می‌کند و معتقد است در حال حاضر، احتمال تقلب برای یک ماده غذایی گران‌قیمت یا یک ماده غذایی کمیاب و دور از دسترس بیشتر از دیگر جنبه‌ها، مطرح است.

مبارزه با تقلب؛ چطور و چگونه؟
در این میان، آنچه بدیهی به نظر می‌رسد این است که این تقلبات و کلاهبرداری‌ها صرفا مختص به کشور ایران نیست و مبارزه با تقلب در مواد غذایی نیازمند یک رویکرد جهانی است؛ رویکردی که بتواند همه مراحل تولید مواد غذایی از منشأ تا ترکیب و نحوه تهیه آن را به صورت صادق و شفاف، مورد بررسی قرار بدهد. رویکردی که شامل همکاری و مشورت بین همه ذی‌نفعان در تمام سطوح زنجیره غذایی است. البته تشخیص و پیشگیری از تقلب در مواد غذایی، مستلزم برنامه‌ریزی استراتژیک و سرمایه‌گذاری در سطح ملی است و عملی‌کردن آن بودجه قابل‌توجهی را می‌طلبد. نظارت کافی و صحیح به فرآیند غذا از مزرعه تا سفره یا به تعبیر عده‌ای از مزرعه تا قاشق می‌تواند از گسترش تقلب‌های غذایی کم کند؛ «این موضوعی است که وظیفه سازمان غذا و دارو و اداره‌کل فرآورده‌های غذایی را مهم و راهبردی جلوه می‌دهد.»  با این حال، مهندس هاله سمیعی، معاون اداره‌کل فرآورده‌های غذایی سازمان غذا و دارو معتقد است کم‌فروشی در حوزه تولید غذا در سطح‌های مختلف آن محدود به یک کشور یا شرایط اقتصادی و اجتماعی و محدود به برهه زمانی خاصی هم نیست: «طبیعتا باید در مورد تقلبات غذایی به موقع وارد عمل شویم و اجازه ندهیم این معضل به روندی عادی و فراگیر بدل شود.» شاید اگر در معیارها جدی باشیم و تشویق و تنبیه‌ها منطبق با ضوابط و قانون باشد، تقلب کم و کمتر شود.

سود بیشتر، به چه قیمتی؟
این تقلبات و سودجویی‌ها، درحالی رخ می‌دهد که احتمالا متولیان آن،به پایان ماجرایش، فکر نمی‌کنند؛ جریانی که می‌تواند به بسیاری از بیماری‌ها، از سرطان گرفته تا نازایی، بیماری‌های قلبی ــ عروقی، عصبی و...منجر شود؛ بیماری‌هایی که در حالت حداکثری، می‌توانند منشأ غذایی داشته باشند. به همین دلیل موضوع کنترل کیفیت و سلامت غذا بسیار بااهمیت است و به نظارتی جدی‌ نیاز دارد. به این منظور شبکه کشوری آزمایشگاه، مرجع سازمان غذا و دارو با فعالیت حدود ۵۰۰ آزمایشگاه در سراسر کشور فعال است و محصولات به صورت مرتب ارزیابی و مراقبت ودرصورت بروز هر مشکلی از بازار جمع‌آوری می‌شوند.«بر کسی پوشیده نیست که هر هزینه‌ای در کیفیت محصولات غذایی متحمل شویم، طبیعتا در بحث درمان و هزینه‌ای که باید برای بیماری‌ها پرداخت کنیم، صرفه‌جویی کرده‌ایم.»؛ این رادکتر مهدی انصاری،مدیرکل آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو می‌گوید و ادامه می‌دهد: «صدور مجوز و تولید نشان سیب سلامت برای محصول، می‌تواند این اطمینان را ایجاد کند محصولی که این مشخصات را دارد، قابل‌قبول بوده و از هر گونه تقلب مبراست.»