جایزه‌ای برای پیشتازان فناوری‌های آینده

درسال‌های اخیر درکشور ما نیز توجه ویژه‌ای به توسعه فناوری‌های جدید و راهبردی شده است و با توجه به تأکیدات رهبر انقلاب برنامه‌های مختلفی در راستای دستیابی به توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در کشور، درحوزه‌های مختلف فناوری شکل گرفته است.«جایزه‌ ملی فناوری نکست»برنامه جدیدی ازسوی معاونت علمی، فناوری واقتصاد دانش‌بنیان است که قرار است به‌عنوان رویدادی سالانه برای ایجاد انگیزه بیشتر و حمایت از ایده‌های نو درزمینه فناوری‌های نوظهور فعالیت کند. درگفت‌وگو با دکتر شقایق مهرجو، رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری اهداف و جزئیات برگزاری این رویداد ملی را جویا شده‌ایم. 

ازآنجا که توسعه فناوری‌های نوظهور باخطرپذیری زیادی همراه است، بدون‌شک برای شکل‌گیری قدم‌های اول در مسیر توسعه اقتصاد دانش‌بنیان نیاز به حمایت و پشتیبانی خواهد داشت. برگزاری رویدادهای ملی و بین‎المللی در این حوزه می‌تواند ضمن ایجاد انگیزه برای شرکت‌های فعال زیست‌بوم، زمینه رشد و توسعه هرچه بیشتر محصولات با فناوری‌های پیشرفته و راهبردی را فراهم کند. رئیس مرکز توسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی ــ فناوری در خصوص چگونگی شکل‌گیری ایده جایزه ملی نکست به جام‌جم می‌گوید: «امسال در اولین دیدار عیدانه رهبری با کارگزاران نظام یکی از فرمایشات ایشان، شکل‌گیری نقشه دانش‌بنیان شدن اقتصاد کشور بود. جایزه ملی نکست در حقیقت از اقدامات شکل‌گرفته در جهت نیل به این دستور است.» 
   
حمایت از محصولات پیشرفته
دکتر شقایق حق‌جو با اشاره به اهمیت حمایت از اجزای مختلف زیست‌بوم نوآوری تصریح می‌کند: «برنامه نکست که سرواژه «نوآوری کارآفرینان سرآمد توسعه» است، شرکت‌های دارای بلوغ نسبی را هدف گرفته است. شرکت‌های مخاطب این برنامه باید تاکنون حداقل سه محصول را روانه بازار کرده باشند، گردش مالی سالانه آنها بیش از پنج‌میلیارد تومان باشد و حالا رویایی برای توسعه محصول جدیدی داشته باشند که دارای فناوری‌های پیشرفته و سطح بالاست.»
به گفته دکتر حق‌جو، سطح آمادگی فناوری طرح پیشنهادی برای مسابقه باید حداکثر TRL-۴ باشد یعنی به مرحله تولید نمونه آزمایشگاهی رسیده باشد، عمق فناوری بالایی داشته باشد و بازار مشخصی برای محصول نهایی آن وجود داشته باشد. شرکت‌ها همان‌طور که اشاره شد باید پیش از این حداقل سه محصول را با سطح فناوری TRL-۷ در سبد محصولات خود ارائه کرده باشند. علاوه‌براین دارای ساختار سازمانی مدون و حداقل پنج نیرو در بخش تحقیق و توسعه باشند. 
   
هدف‌گیری فناوری‌های نوین
نکست جایزه‌ای ملی است که قرار است شرکت‌های دارای رشد نسبی را وارد توسعه فناوری‌های مورد نیاز کشور کند. این شرکت‌ها الزما دانش‌بنیان نیستند. برخی از آنها شرکت‌هایی بودند که حتی مونتاژکننده یا واردکننده بودند و اکنون در این مرحله به سطحی از بلوغ و پختگی رسیده‌اند که زیرساخت‌ها و گردش مالی مورد نیاز برای توسعه محصولی با فناوری پیشرفته را به‌دست آورده‌اند و می‌خواهند در این مسیر قدم بگذارند. از آنجا که حوزه‌های مختلف فناوری‌های نوظهور بسیار گسترده هستند شاخص‌های متفاوتی برای ارزیابی دارند که باعث می‌شود امکان مقایسه میان آنها وجود نداشته باشد. به همین خاطر قرار است هر دوره از رویداد ملی نکست پذیرای طرح‌های چند موضوع خاص در حوزه فناوری‌های پیشرفته باشد. این موضوعات برای اولین جایزه ملی نکست شامل سه حوزه «فناوری‌های مبتنی بر داده، هوش‌مصنوعی و رباتیک»، «مخابرات، اتصال‌پذیری و میکروالکترونیک» و «زیست‌فناوری و زیست‌مهندسی» است. 
دکتر حق‌جو در خصوص نحوه انتخاب حوزه‌های فناوری برای هر رویداد سالانه خاطرنشان‌ می‌کند: «در هر دوره سه حوزه را هدف قرار می‌دهیم تا تمرکز بیشتری روی طرح‌ها وجود داشته باشد. انتخاب حوزه‌های موضوعی برای هر دوره در شورای سیاست‌گذاری جایزه ملی نکست به ریاست معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور و با اولویت فناوری‌های جریان‌ساز جهانی انجام می‌شود. علاوه‌براین هریک ازاین حوزه‌ها هم در دوتاسه سال بعد، مجددا حرف‌ها و فناوری‌های جدیدی برای مطرح‌شدن خواهند داشت؛ بنابراین احتمالا هر چند سال یک‌بار شاهد تکرار فناوری‌های مهم و تحول‌آفرین خواهیم بود.»
   
۲۴۰ طرح از ۲۰ استان
دکتر حق‌جو درخصوص میزان استقبال از این رویداد در اولین دوره برگزاری به جام‌جم می‌گوید: فراخوان ثبت‌نام برای شرکت در این رویداد در شهریور سال جاری اعلام شد که استقبال خوبی از سوی شرکت‌ها داشت و ۲۴۰ثبت‌نام اولیه از استان‌های مختلف کشور شامل تهران، اصفهان، البرز،خراسان رضوی، مازندران، آذربایجان شرقی، فارس، گلستان، کرمان، آذربایجان غربی، ایلام، چهارمحال و بختیاری، زنجان، خوزستان، یزد، کرمانشاه،مرکزی، همدان، یزد وهرمزگان تا پایان مهر انجام شد.
وی می‌افزاید: این طرح‌ها پس از بررسی در کمیته‌های علمی که به پیشنهاد دبیر ستاد‌های توسعه فناوری در حوزه‌های مربوطه یعنی ستاد توسعه فناوری‌های هوش مصنوعی و رباتیک، ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات و ستاد توسعه زیست‌فناوری و پزشکی و با حضور خود دبیران ستادها به عنوان دبیران کمیته داوری شکل گرفت، مورد ارزیابی قرار گرفتند و در ماه‌های آبان و آذر پس از مرحله اول داوری طرح‌ها، ۸۹ طرح به مرحله ثبت‌نام نهایی رسید که ۸۶درصد این شرکت‌ها دانش‌بنیان بود.این ۸۹ شرکت شامل ۱۴شرکت بافروش سالانه بیش از۱۰۰میلیارد تومان،۳۴ شرکت بافروش بین۱۰تا ۱۰۰میلیارد تومان و ۴۱ شرکت با فروش بین ۵ تا ۱۰میلیارد هستند. 
دکتر حق‌جو خاطرنشان می‌کند: مجری برگزاری اولین جایزه ملی نکست، شهرک علمی تحقیقاتی اصفهان است که ارزیابی حضوری شرکت‌ها را در مرحله داوری نهایی نیز به‌عهده دارد تا مشخص شود آیا شرکت‌های متقاضی از نظر زیرساخت و توان عملی امکان اجرایی‌سازی طرح‌ پیشنهادی‌شان را دارند تا درآخر برگزیدگان نهایی این دوره نکست درهر یک ازسه حوزه مشخص شود. 
   
۳ برگزیده در ۳ حوزه
در پایان داوری‌های نهایی قراراست درهرحوزه سه طرح به عنوان برندگان این جایزه ملی انتخاب شوند که براین اساس جایزه اول شامل پنج میلیارد تومان بودجه تحقیق و توسعه بلاعوض و ۱۵میلیارد تومان تسهیلات، جایزه دوم سه میلیارد تومان بودجه تحقیق و توسعه بلاعوض و ۹میلیارد تومان تسهیلات و جایزه سوم شامل دومیلیارد تومان بودجه تحقیق و توسعه بلاعوض و شش میلیارد تومان تسهیلات خواهد بود. 
از دکتر حق‌جو درخصوص نحوه اعطای جوایز پرسیدیم. وی در پاسخ می‌گوید: پس از اعلام برگزیدگان در روز آخر جشنواره جایزه ملی نکست، روند اعطای جوایز و تسهیلات بر اساس پیشرفت طرح وبه‌صورت چند مرحله‌ای خواهد بود تا اطمینان حاصل کنیم جایزه درمسیر هدف هزینه می‌شود. روند دنبال کردن هریک ازاین طرح‌ها و ارزیابی پیشرفت‌شان نیز به‌عهده مجری برگزاری جایزه خواهد بود. به گفته رئیس مرکزتوسعه فناوری‌های راهبردی معاونت علمی و فناوری حمایت‌ها بر اساس ماهیت طرح به صورت بخش‌بندی در مراحل مختلف آمادگی سطح فناوری از رشد ایده تا رسیدن به محصول نهایی به شرکت‌ها بر اساس نتایج ارزیابی‌ها اعطا خواهد شد.
دکتر حق‌جو انتخاب نهادی علمی به‌عنوان مجری برگزاری جایزه نکست را اهمیت پایش اصولی و دقیق شرکت‌های دانش‌بنیان با ابعاد متوسط در زیست‌بوم نوآوری می‌داند و تصریح می‌کند: پایش و ارزیابی دقیق این شرکت‌ها برای به دست آوردن روند رشد و توسعه آنها بسیار ضروری ‌است، چراکه این روندمی‌تواند به نمودار و الگویی تراز برای شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه فناوری در کشور تبدیل شود. شرکت‌هایی که در این برنامه هدف گرفته‌اند تا حدی از دره‌های مرگ متصور برای شرکت‌های نوپا عبور کرده‌اند و نشان داده‌اند مستعد رشد هستند، بنابراین با پایش روند فعالیت و رشد آنها از این نقطه تا تبدیل شدن‌شان به پیشران‌های اقتصاد دانش‌بنیان می‌توانیم به‌الگویی قابل اعتماد و تراز برای رشد شرکت‌های دانش‌بنیان در زیست‌بوم فناوری کشور دست پیدا کنیم تا در ادامه بتوان نقشه راهی برای هدایت سایر شرکت‌ها ترسیم کرد.

چشم‌انداز بین‌المللی «نکست»
دکتر حق‌جو با اشاره به اهمیت نفوذ فناوری‌های نوظهور درشرکت‌های صنعتی توضیح می‌دهد: «از دستاوردهای رویداد نکست نفوذ بیشتر فناوری‌های پیشرفته به صنعت خواهدبود وبه این ترتیب با افزایش توانمندی و ارتقای کیفیت محصولات، فرصت‌های صادراتی آنها بیشتر خواهد شد. 
وی می‌افزاید: چشم‌انداز رویداد نکست دردوره‌های بعدی توسعه ازرویدادی ملی به جایزه‌ای منطقه‌ای یاجایزه‌ای دربین کشورهای اسلامی است تازمینه همکاری‌های بین‌المللی بیشترفراهم شود. براساس فرمایشات رهبرمعظم انقلاب و اسناد بالادستی، هدف‌گذاری کشور برای توسعه در برخی حوزه‌های فناوری‌های نوین دستیابی به جایگاه اول منطقه است. به همین علت به‌دنبال گسترش این جایزه در ابعاد بین‌المللی هستیم تا ضمن افزایش تعاملات، توان داخلی نیز ارتقا یابد. 
دکتر حق‌جو افزایش توان صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان را از اهداف جدی این برنامه می‌داند و تصریح می‌کند: حمایت از توسعه محصولات با فناوری پیشرفته منجر به تولید محصولات دانش‌بنیان قابل رقابت در بازارهای جهانی خواهد شد. در حقیقت می‌خواهیم با نفوذ فناوری‌های نوظهور درصنعت کشور به افزایش توانمندی شرکت‌ها و افزایش ظرفیت رقابت محصولات دانش‌بنیان در بازار بین‌المللی کمک کنیم.