مانع شکسته شدن انحصار خودرو کیست؟

ناترازی بنزین یکی از معضلاتی است که می‌توان آن را به وضعیت صنعت خودروی کشور گره زد. بر همین اساس برای بررسی مسأله ناترازی بنزین، ابتدا باید به صنعت خودرو توجه کنیم. بازار خودرو در ایران طی سال‌های اخیر به بازاری انحصاری تبدیل شده که فقط دو خودروساز ایرانی در حال رقابت با یکدیگر و چرخاندن چرخه صنعت خودروی کشور هستند.
     
جلوگیری از واردات خودرو در سال ۱۳۹۷
نگاهی به روند تاریخی تصمیم‌گیری‌ها در صنعت خودرو نشان می‌دهد که معضلات این صنعت از اواخر سال ۱۳۹۱ شروع شد. زمانی که انتظارات تورمی در کشور بالا رفت و نوسانات بازار ارز افزایش یافت، تاثیراتی را بر بازار خودرو نیز گذاشت. درپی این اتفاق سیاست‌گذارتصمیم‌های مختلفی رابرای بحث خودرو وقیمت‌گذاری آن گرفت که فارغ از نقش‌آفرینی‌هایی که شورای رقابت داشت، درسال۱۳۹۷ جلوی واردات خودرو گرفته شد. ممنوعیت واردات خودرو در سال ۱۳۹۷ در پی کمبود منابع ارزی در کشور رخ داد. در همین راستا بازار  خودروهای خارجی نوسانات شدیدی پیدا کرد و در همان سال افزایش ۲۰۰درصدی قیمت خودروهای خارجی را رقم زد. براساس آمارهای منتشرشده در سال ۱۳۹۷ در شرایط‌عادی سالانه ۱.۵میلیون دستگاه خودرو در کارخانجات ایرانی تولید و ۷۰هزار خودرو به ارزش تقریبی دومیلیارد دلار نیز از مسیر واردات تامین می‌شد.
     
ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات خودرو تعلق نگرفت
در فروردین ۱۳۹۷ بود که پای دلار ۴۲۰۰ تومانی به اقتصاد ایران باز شد. واردات خودرو در حالی در این سال متوقف شد که دولت وقت برای نگه داشتن نرخ دلار روی این عدد ۱۸میلیارد دلار در بازار عرضه کرد اما حاضر به پرداخت ۲ میلیارد دلار برای واردات خودرو نشد.  از سوی دیگر خودروسازان که رقیب خارجی نداشتند به‌جای آن‌که بازار خودرو را حفظ کرده و خود را ارتقا دهند اما تولید خود را در سال۱۳۹۸ به حداقل‌ترین میزان رساندند و قیمت محصولات را نیز افزایش دادند. براساس آمار منتشرشده تعداد ۷۵۹هزار و ۱۳۷دستگاه خودرو در ۱۲ماه سال ۱۳۹۷ توسط خودروسازان ایران تولید شد که نسبت به سال گذشته خود(۱۳۹۷) از کاهش ۱۵درصدی خبر می‌داد.
     
راهکارهای اجرایی‌نشده و استیضاح وزیر
پس از آغاز دولت سیزدهم و نشستن سیدرضا‌فاطمی‌امین بر کرسی ریاست وزارت صمت، امید بر آن بود که سیاست‌های اشتباهی صنعت خودرو تغییر کرده و تحولی در این حوزه رخ دهد. در همین راستا فاطمی‌امین، وزیر سابق صمت با ارائه لایحه واردات خودروهای کارکرده و نو به مجلس، سعی بر احیای واردات خودرو داشت. این مسأله می‌توانست انحصار بازار خودرو را شکسته و خودروسازان ایرانی را نیز ارتقا دهد.  واردات خودروهای نو و کارکرده در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. بااین‌حال اما مجلس شورای اسلامی فاطمی‌امین را به‌دلیل پابرجا بودن مسائل و چالش‌های صنعت خودرو استیضاح کرد. پس از آن عباس علی‌آبادی به‌عنوان وزیر صمت از سوی دولت معرفی شد‌. بااین‌حال تغییر وزیر نیز مشکلات صنعت خودرو را حل نشد. 
     
تعلل در واردات خودرو
به‌رغم تصویب لایحه واردات خودروهای نو و کارکرده اما این موضوع هنوز به اجرای کامل نرسیده است. وارداتی که باید خیلی زودتراتفاق می‌افتاد بادلایل مختلفی تعلل یافته واکنون به اعتقاد برخی نمایندگان مجلس وکارشناسان این حوزه، قطره‌چکانی در حال انجام است. این به آن معناست که اگر این رویه ادامه‌دار باشد، مشکلات صنعت خودرو همچنان باقی خواهد ماند و انتظارات ناشی از واردات برآورده نخواهد شد.

خودروهای برقی، راهی برای خلاصی از ناترازی
در بحث ناترازی بنزین نیز علاوه‌ بر راه‌حل‌هایی که از سوی کارشناسان انرژی ارائه شده، اگر واردات خودرو صورت گیرد و خودروهای برقی به خیابان‌های کلانشهرها برسند و همچنین در پی این اتفاق افزایش کیفی خودروهای ایرانی رخ دهد، کمک شایانی به رفع ناترازی بنزین خواهد شد.  به گفته حمیدرضا صالحی، نماینده مجلس شورای اسلامی استفاده از خودروهای برقی و هیبریدی و تسهیل واردات آن که اخیرا نیز اتفاق افتاده است می‌تواند گزینه‌ مناسبی برای رفع ناترازی بنزین در کشور باشد. با واردات، خودروسازان داخلی به رفع نواقص خودشان می‌پردازند واندک‌اندک به سطح‌کیفی قابل قبولی می‌رسند و معضل ناترازی بنزین نیز حل خواهد شد.