چشمان باز سینما علیه صهیونیسم

مجموعه فیلم‌ها و سریال‌هایی که در این جستار معرفی شده‌ است به بررسی روایاتی از بی‌عدالتی‌ها در حق فلسطینیان می‌پردازد و پایداری و مقاومت آنها را روشن می‌کند. در چند دهه گذشته فیلم‌ها، سریال‌ها و مستندهای بین‌المللی مختلفی چالش‌های پیش روی مردم فلسطین را به تصویر کشیده ‌است. با این حال، نیاز به تولیدات بیشتری از طریق سینما در این زمینه وجود دارد. هدف این مجموعه نشان دادن روایت فلسطینی بوده و مقاومت در برابر ظلم را به تصویر می‌کشد. هر قطعه از این مجموعه از فیلم‌های مستند گرفته تا فیلم‌های سینمایی دریچه‌ای برای مشاهده و ارتباط تماشاگران با بی‌عدالتی‌های متحمل‌شده توسط جامعه فلسطین است. این فیلم‌ها به تعمیق درک منازعه اسرائیل و فلسطین کمک می‌کند؛ از این طریق که بستری فراهم می‌کند تا صداهایی که به دنبال شنیده شدن است، شنیده شود؛ از کودکان یتیم درگیری گرفته تا یک شاعر و معترض صلح‌آمیز، این فیلم‌ها داستان‌هایی را به اشتراک می‌گذارد که شایسته توجه است.
   
الف) فیلم‌های ایرانی
«سرب» به کارگردانی مسعود کیمیایی(۱۹۸۹) داستان یک زوج جوان یهودی ایرانی در اواخر دهه ۱۹۴۰ را روایت می‌کند که آرزوی مهاجرت به اسرائیل را دارند؛ اما پس از مواجهه با مخالفت هاگانا، سازمان نظامی صهیونیستی و کشته شدن عموی خود توسط آنها، مجبور به فرار شده و درگیر ماجراهای بعدی می‌شوند.
فیلم «آتش زیر خاکستر» محصول ۱۳۶۹ به کارگردانی حبیب کاوش یکی از اولین فیلم‌های ایرانی است که به موضوع مردم فلسطین و مقاومت آنها در برابر رژیم صهیونیستی مرتبط است. داستان این فیلم در مورد یعقوب، یک یهودی لبنانی است که به همراه تعدادی از بستگانش توسط گروهی در لباس مبارزان فلسطینی در یک مهمانی کشته می‌شوند. خواهر و دختر جیکوب (یعقوب) از این حمله جان سالم به‌در می‌برند. مبارزان فلسطینی با پی بردن به این‌که هدف اسرائیلی‌ها از این حادثه برانگیختن احساسات عمومی علیه مبارزات‌شان است، به این مساله پاسخ می‌دهند. فیلم «بازمانده» ساخته سیف‌ا... داد یکی از تاریخی‌ترین و شاخص‌ترین آثار سینمایی است که در سال ۱۹۹۴ ساخته شده؛ این فیلم که ظلم و ستم بر مردم فلسطین را به تصویر می‌کشد با حضور بازیگران کاملا خارجی در سوریه فیلمبرداری و تولید شده است. داستان این فیلم به سال ۱۹۴۸ برمی‌گردد که شهر حیفا در اشغال بود. بازمانده، ماندگارترین تلاش فیلمسازان ایرانی برای به تصویر کشیدن مقاومت مردم فلسطین است. فیلم «لبنان عشق من» (۱۳۷۴) به کارگردانی حسن کاربخش، داستان ماری، زن جوان فرانسوی و عضو صلیب سرخ را روایت می‌‌کند. او در حین کمک به مجروحان در جریان بمباران جنوب لبنان، اسیر سربازان ارتش جنوب لبنان می‌شود که به ارتش لحد نیز معروف است. آنها قصد دارند او را به اسرائیل ببرند اما با یک گروه مقاومت درگیر و با شکست مواجه می‌شوند. گروه مقاومت با انتقال جسد نیمه جان ماری به لبنان از طریق سرزمین‌های اشغال‌شده توسط دشمن، در موقعیت خطرناکی قرار می‌گیرند و در طول مسیر با حوادث غیرمنتظره‌ای مواجه می‌شوند. فیلم‌های «قاعده بازی» (۱۳۷۶) و «هفت‌سنگ» (۱۳۷۶) به کارگردانی عبدالرضا نواب صفوی از یک مجموعه تلویزیونی ۲۲ قسمتی استخراج و در شانزدهمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. قاعده بازی، حول ماجرای هواپیمایی ربوده‌شده توسط یک گروه مسلح فلسطینی می‌چرخد؛ در جریان این حادثه، رژیم اشغالگر مرگ را بر تلاش برای نجات مسافران ترجیح می‌دهد، در حالی که یک گروه فلسطینی برای نجات آنها تلاش می‌کند. هفت‌سنگ، داستان یک جوان یهودی ضدصهیونیست را روایت می‌کند که به دنبال ملاقات با رهبر جنبش انتفاضه است. با این حال، موساد او را شناسایی کرده و تعقیب می‌کند. فیلم «هیام» ملودرام خانوادگی به کارگردانی محمد دورمنش، محصول سال ۱۳۸۲ است. هیام، فیلمی ضداسرائیلی است که داستان زوج فلسطینی را روایت می‌کند که قصد مهاجرت به انگلستان برای زندگی مسالمت‌آمیز را دارند اما در طول سفر و خروج از جنین در یک ایست بازرسی نظامی اسرائیل از هم جدا شده و با حمله گسترده سربازان اسرائیلی به اردوگاه جنین مواجه می‌شوند. همه بازیگران فیلم عرب و لبنانی هستند.
«کبودی روی زیتون» (۱۳۸۳) ساخته محمدرضا آهنج، داستان زنی فلسطینی را روایت می‌کند که باوجود مخالفت شوهرش با بازگشت به جنگ علیه نیروهای اشغالگر، ناخواسته درگیر جنگ می‌شود و واقعیت‌های جدیدی را کشف می‌کند.
«تولدی دیگر» (۱۳۸۶) و «بیگانگان» (۱۳۸۹) هر دو به کارگردانی عباس رافعی به سفارش شبکه تلویزیونی الکوثر به موضوع مقاومت مردم فلسطین و لبنان در سینمای ایران می‌پردازد. «شکارچی شنبه» (۱۳۸۸) به کارگردانی پرویز شیخ‌طادی، دوران کودکی پسری را روایت می‌کند که در میان اقوام مختلف سفر کرده و از هرکدام درس‌های ارزشمندی گرفته است. ۸۰ درصد فیلمبرداری در مدت اقامت ۲۵ روزه گروه فیلمسازی در لبنان و ۲۰ درصد باقیمانده در مناطق مختلف ایران مانند چالوس و تهران فیلمبرداری شده است. «۳۳ روز» (۱۳۸۹) به کارگردانی جمال شورجه به تحولات منطقه‌ای می‌پردازد و جنایات اسرائیل را افشا می‌کند. این فیلم جدی‌ترین تلاش سینمای ایران برای به تصویر کشیدن مقاومت ۳۳ روزه حزب‌ا... لبنان در برابر رژیم صهیونیستی در سال ۲۰۰۶ به شمار می‌رود. این فیلم روایت واقعی مقاومت روستایی در همسایگی اسرائیل است که از حملات اسرائیل به دیگر جناح‌های مقاومت جلوگیری می‌کند.
ریسمانی نزدیک‌تر از رگ (۱۳۹۰) به کارگردانی مسعود اطیابی؛ داستان فیلم در لبنان می‌گذرد و بر خانواده‌ای روستایی تمرکز دارد که خانه آنها پس از اشغال جنوب لبنان به یک مرکز نظامی تبدیل شده و حتی به قطع درختان آنها منجر شده است. صاحب خانه شاهد حوادث تلخی می‌شود و در نهایت به نیروهای مقاومت اجازه می‌دهد تا با اشغالگران مقابله کنند.
قناری (۱۳۸۲) ساخته جواد اردکانی در خلاصه داستان این فیلم آمده است: فرس ابراهیم ختیر هفت ساله در حالی که خانواده‌اش در آشفتگی پس از دستگیری پدرش توسط سربازان اسرائیلی به هم می‌ریزند یک دوست تثبیت‌کننده پیدا می‌کند؛ قناری زردی که یک کشیش مسیحی محلی به او می‌سپارد تا هر روز در اطراف محله قدم بزند در حالی که در قفس است اما چند پسر حسود مدام آنها را تعقیب می‌کنند. 
وفا (۱۳۸۵) به کارگردانی محمد‌حسین لطیفی سریالی تلویزیونی است که به جوانی به نام ژوبین پناهی می‌پردازد که به جرم جاسوسی برای اسرائیل در ایران زندانی شده است. او به دلیل مشکلات روحی و روانی به دلیل مرگ والدینش در انفجار بمب در قبرس به بیمارستان منتقل می‌شود. در این زمان یکی از مأموران موساد، سازمان اطلاعات اسرائیل برای ربودن وی از بیمارستان روانی وارد ایران می‌شود. 
چشمان آبی زهرا (۱۳۸۳) به کارگردانی علی درخشی، مجموعه تلویزیونی دیگری است که زندگی یک دختر فلسطینی را به تصویر می‌کشد. این سریال به صورت نمادین شکل‌گیری کشور جعلی اسرائیل را نشان می‌دهد؛ جایی که تئودور، پسر یک مقام اسرائیلی کودکی بدشکل است، به عنوان نماینده رژیم صهیونیستی می‌خواهد با دزدیدن اعضای بدن زنده بماند.
سرجوخه (۱۴۰۰) به کارگردانی احمد معظمی روی آوری گال، رئیس میز ایران در موساد تمرکز دارد که به عنوان شخصیت اصلی هماهنگ‌کننده همه اقدامات خرابکارانه وترورعمل می‌کند. موساد ‌گاهی به این عملیات‌ها اعتراف کرده است.
روباه به کارگردانی بهروز افخمی درسال۱۳۹۳ به بررسی مسائل امنیتی و جاسوسی در بخش انرژی هسته‌ای می‌پردازد. برادر نتانیاهو برای انجام عملیات تروریستی جدید علیه دانشمندان هسته‌ای به ایران می‌آید. این مأمور حرفه‌ای در ایران برای رسیدن به اهدافش از یک راننده خودرو سوء‌استفاده می‌کند.
   
(ب) فیلم‌های خارجی 
داستان فیلم سینمایی «عمر» به کارگردانی هانی‌ابواسد، محصول سال۲۰۱۳ چنین است: یک مبارز جوان فلسطینی پس از این‌که در پی قتل یک سرباز اسرائیلی،فریب خورده است به عنوان یک خبرچین کارکند. ابواسد فیلم دیگری با عنوان «بهشت اکنون»(۲۰۰۵)دارد که درباره دودوست فلسطینی است که برای یک بمب‌گذاری انتحاری در تل‌آویو استخدام شده‌اند.  
مستند اشغال(۱۰۱) محصول سال ۲۰۰۶ به کارگردانی برادران عبدا... و سفیان اومیش است که برنده جایزه بهترین تدوین از جشنواره فیلم بورلی هیلز ۲۰۰۷ شد. این فیلم تحلیلی جامع از حقایق و حقایق پنهان پیرامون درگیری اسرائیل و فلسطین ارائه می‌کند و بسیاری از افسانه‌ها و باورهای نادرست آن را از بین می‌برد. 
دوربین‌های شکسته(۱۳۹۰) به کارگردانی عماد برنات و گای داویدی ساخته شده است. این مستند زندگی برنات در کرانه باختری و مستندسازی او از مقاومت در برابر شهرک‌های اسرائیلی را با استفاده از پنج دوربین مختلف دنبال می‌کند.
مستند پویانمایی ۱۸ The Wanted (۲۰۱۴) به کارگردانی عامر شمالی و پل کوان داستان گروهی از فلسطینی‌ها را روایت می‌کند که در دهه ۱۹۸۰ در جریان انتفاضه اول ۱۸ گاو خریدند و یک مزرعه راه ‌انداختند. 
«چنین جنین»(۲۰۰۲) به کارگردانی محمد باکری، مستندی است که به بررسی رویدادهایی می‌پردازد که در اردوگاه آوارگان جنین در جریان عملیات نظامی اسرائیل درسال۲۰۰۲ رخ داده است. 
«زمانی که باقی می‌ماند»(۲۰۰۹)، فیلمی نیمه اتوبیوگرافیک به کارگردانی الیا سلیمان، کارگردان فلسطینی است که چندین دهه را دربرمی‌گیرد و دیدگاهی شخصی درباره تجربه فلسطین ارائه می‌کند.
یاسر مرتجا بیشتر با مستند الجزیره به نام «غزه نجات یافته از شجاعیه» شناخته شد؛ در سیزدهمین روز حمله اسرائیل به غزه درجولای۲۰۱۴، محله شجاعیه منطقه نظامی بسته اعلام شد. حملات اسرائیل به این منطقه هزاران نفر از ساکنان را مجبور به فرار کرد و حداقل ۷۲ نفر را کشت. 
یکی دیگر ازمستندهای ساخته‌شده توسط الجزیره «فرح: زخمی از جنگ غزه» است. هنگامی که نیروهای اسرائیلی به خانه او در غزه حمله کردند و مادر، پدر‌بزرگ، عمه وسه عمویش را کشتند و فرح سه ساله دچار سوختگی درجه ۳ شد.
«آسمان‌های بالای الخلیل بزرگ‌شدن فلسطینی درکرانه باختری اشغالی»سه پسر فلسطینی رادرقلب تقسیم شده شهر اشغالی الخلیل در کرانه باختری به تصویر می‌کشد.این فیلم چالش‌ها وامیدهای عامر انس ومروان را در طول پنج سال دنبال می‌کند. 
«سرپیچی از معلولیت من» به کارگردانی رمزی مقدسی، محصول سال ۲۰۱۶ است که در آن با هفت فلسطینی بین ۷ تا ۲۸ سال با معلولیت‌های مختلف‌آشنا می‌شویم. بیشترآنها بامعلولیت متولدشده‌اند یک نفر درحملات اسرائیل به غزه مجروح می‌شود.
الجزیره یک مستند برجسته با عنوان «جنگ در ژوئن ۱۹۶۷» پخش کرد جنگ ژوئن ۱۹۶۷ تنها شش روز به طول انجامید اما پیامدهای آن هنوز در سراسر منطقه تا به امروز احساس می‌شود. این فیلم به بررسی ریشه‌های جنگ و همچنین شش روز درگیری و پیامدهای آن می‌پردازد.
«اشغال خودکار اسرائیل: الخلیل» اثر طارق نافی مجموعه‌ای دوقسمتی است که به بررسی تجسس اسرائیل در الخلیل و اورشلیم می‌پردازد. بخش اول به بررسی نظارت مبتنی بر هوش مصنوعی در هبرون و سیستم تشخیص چهره ناشناخته قبلی «گرگ سرخ» می‌پردازد که توسط عفو بین‌الملل وBreaking the Silence کشف شده است. دربخش دوم تجسس اسرائیل از فلسطینیان در قدس و واحد مخفی اسرائیل که مسئول جاسوسی و باجگیری از آنهاست، مورد بحث قرار می‌گیرد.
معماری شورشی معماری خشونت، قسمت دوم فصل اول شامل «معماری شورشی است که یک مستند کوتاه در سال ۲۰۱۴ است که توسط تهیه‌کننده و کارگردان ساکن لندن، آنا نائومی دی سوسا تهیه شده است. معمار اسرائیلی ایال و ایزمن توضیح می‌دهد که چگونه معماری نقش کلیدی در اشغال فلسطین و جنگ مدرن توسط اسرائیل بازی می‌کند.
«حال» فیلمی‌کوتاه محصول۲۰۲۰ ساخته فرح نابلسی است؛ یوسف ودختر خردسالش درسالگردازدواجش راهی کرانه‌باختری شده‌اند تا برای همسرش هدیه بخرند؛ امابین سربازان جاده‌های مجزا و پست‌های بازرسی چقدرراحت می‌توان به خرید رفت؟ 
«۳۰۰۰ شب» یک درام محصول سال۲۰۱۵ است که توسط مای مصری تهیه شده که در مورد یک معلم جوان فلسطینی است که پسرش را در یک زندان اسرائیل به دنیا می‌آورد. ازمستندهایی که حقایق پنهان درگیری اسرائیل و فلسطین را تشریح می‌کند می‌توان به «اشغال۱۰۱» تا درام‌های جذابی مانند«عمر»و«۳۰۰۰ شب»که داستان‌های شخصی انعطاف‌پذیری را به تصویر می‌کشد، اشاره کرد. این فیلم‌ها نقش مهمی در درک عمیق‌تر این موارد دارد و واقعیت‌های پیچیده آنها بستری را برای صداهایی فراهم می‌کند که اغلب شنیده نمی‌شوند و داستان‌هایی را به اشتراک می‌گذارد که توجه و همدلی را می‌طلبد. البته ما روایت‌های بقا سرپیچی و امید را در این خلاقیت‌های سینمایی مرور می‌کنیم. روشن است نیاز به تولیدات بیشتری وجود دارد تا جنبه‌های مختلف زندگی فلسطینی‌ها روشن شود. در دنیایی که داستان و روایت قدرت زیادی دارد این آثار سینمایی به عنوان ابزاری قدرتمند برای «پر‌کردن شکاف‌ها در درک و پرورش حمایت نسبت به تجربه فلسطینیان» عمل‌می‌کند.