توسعه در مقیاس نانو

ایستاده برتوان مختصصان داخلی وفناوران خلاق، امروز محصولات حوزه نانو درکشور به مرحله صادرات و ارزآوری رسیده است. علاوه‌براین دستاوردها، ستادتوسعه فناوری نانومسئولیت برنامه‌ریـزى،هماهنگى، نظارت وتسهیل اجراى سیاست‌های توسعه علوم و فناوری نانو درکشور را برعهده دارد. با نگاهی به فعالیت‌ها وبرنامه‌های این ستاد، وضعیت رشد این فناوری را در کشور بررسی کرده‌ایم.

ازجمله وظایف ستاد توسعه فناوری نانو براساس سند ملی توسعه علوم و فناوری نانو مصوب شورای‌عالی انقلاب فرهنگی می‌توان به تقسیم وظایف کلی دستگاه‌ها و تعیین مأموریت‌های بخشی وهماهنگی آنها باشناسایی و بهره‌گیری از زیرساخت‌های نهادی و ساختاری کشور اشاره کرد. همچنین این ستاد انواع مختلفی ازحمایت مادى، معنوى، علمى و تسهیل‌گرى را برای فناوران، شرکت‌هاى این حوزه، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات وصندوق‌های تأمین مالی فراهم کرده است. حمایت از طرح‌هاى فناورانه و تجارى‌سازى آنها، ایجاد زیرساخت‌های مالی، فیزیکی، خدماتی، پشتیبانی، نرم‌افزاری، تجهیزاتی، فضاهای تولید نیمه‌صنعتی وصنعتی وتسهیل ارائه خدمات توسعه فناوری وتجاری‌سازی باتأمین‌منابع،امکانات‌و زیرساخت‌های موردنیاز مجریان پروژه‌ها و کارگزاران خدمات فناوری بخش خصوصی از دیگر اقدامات ستاد نانو در طول دهه‌ها فعالیتش بوده است. دستاوردها و پیشرفت‌های فناوری نانو درکشور درراستای دستیابی به مرجعیت علمی و فناوری، صنعتی‌سازی، گسترش بازار و ثروت آفرینی و اشتغال‌زایی و جلوگیری ازمهاجرت نیروی کار وهمچنین نقش‌آفرینی در افزایش کیفیت زندگی مردم اهمیت فراوانی داشته است. 

دستاوردهای بازیگران زیست‌بوم نانو
بر اثر فعالیت و اقدامات بازیگران مختلف زیست‌بوم نانو از جمله ستاد نانو دستاوردهای مختلفی در حوزه‌های علم، فناوری و اقتصاد نانو حاصل شده است. افزایش محصولات نانو ساخت ایران و توسعه بازار نانو از مهم‌ترین دستاوردهای ستاد توسعه فناوری نانو به‌شمار می‌رود. باگذشت دو دهه از فعالیت این ستاد، ۱۶۳۹محصول نانو در بیش از ۱۵ حوزه صنعتی مبتنی بر فناوری‌های داخلی تولید و روانه بازار شده است. درسال ۱۴۰۱ رقم کلی فروش محصولات نانو ساخت ایران بیش از ۳۰۳ هزار میلیارد ریال بوده است که این نشان‌دهنده رشد ۹۶درصدی متوسط سالانه بازار نانو کشور ازسال۱۳۹۲ است. از جمله دستگاه‌های پیشرفته نانو که بیشترین سهم بازار رادرسال۱۴۰۱ داشته‌اند، می‌توان به دستگاه پوشش‌دهی قوس کاتدی، دستگاه لایه‌نشانی رومیزی اسپاترینگ، دستگاه الکتروریسی صنعتی، ژنراتور فرکانس رادیویی وژنراتور نانو حباب اشاره کرد. 

فناوری با اولیت ملی
همه موارد گفته‌شده فقط بخشی از دستاوردهای ستاد توسعه فناوری نانو در طول حیاتش بوده است. روند توسعه این فناوری در کشور از سال ۱۳۸۰ آغاز شد و سال ۱۳۸۲ با شناسایی فناورى ‌نانو به عنوان یک فناوری دارای اولویت ملى، ستاد ویژه توسعه فناورى نانو به منظورراهبری توسعه این فناوری درکشور درنهاد ریاست جمهوری تشکیل شدکه درادامه با شکل‌گیری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به یکی از ستادهای زیرمجموعه این نهاد تبدیل شده است. با رسیدن به نقطه کنونی در طول دو دهه فعالیت، دهه سوم پیشرفت فناوری نانو درکشور باتصویب «سند ملی توسعه علوم و فناوری نانو در افق زمانی سال۱۴۱۲»وابلاغ آن ازسوی دولت، راه جدیدی دربهره‌گیری کشور ازآثاراقتصادی واجتماعی فناوری نانو و مشارکت در مسابقه جهانی دراین عرصه هموارتر شده است. ازجمله مهم‌ترین برنامه‌های ستاد نانودرحوزه‌های مختلف می‌توان به ترویج و فرهنگسازی برای افزایش مشارکت ذی‌نفعان درتوسعه و به‌کارگیری فناوری نانو، ارتقای کیفیت علمی وپرورش سرمایه‌های انسانی کارآمدفناوری نانو، ارتقای توان نوآوری تخصصی‌وعمومی مبتنی برفناوری‌های بدیع نانو، ارتقای دانش‌بنیان صنایع موجود بر پایه فناوری نانو، توسعه ومدیریت بازارمحصولات نانو درسطح ملی، منطقه و جهانی اشاره کرد.

حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان حوزه نانو 
ستاد توسعه فناوری نانو حمایت‌های مختلفی را از شرکت‌ها در حوزه‌های گوناگون زیست‌بوم فناوری و نوآوری نانو صورت می‌دهد. یکی از این حمایت‌ها، کمک به ارتقای سطح آمادگی محصولات دارای تأییدیه نانومقیاس برای توسعه کاربرد محصولات و ورود به صنعت است. حمایت دیگر در حوزه تسهیل فرآیند اثبات فناوری و توسعه محصول جدید است که در این راستا تسهیلات مختلفی به طرح‌های تحقیق و توسعه شرکت‌ها و ارتقای خط تولید آنها اعطا می‌شود. در حوزه تجهیزات و ماشین‌آلات آزمایشگاهی و صنعتی نانو نیز حمایت‌های مختلفی از ساخت و توسعه کاربرد این تجهیزات و ارائه خدمات تجاری‌سازی به شرکت‌ها صورت می‌گیرد. علاوه‌بر این، ستاد نانو با توجه به اهمیت پژوهش در به‌روزرسانی محصولات صنعتی، از فرآیند تحقیق‌وتوسعه در شرکت‌های صنعتی که دارای تیم تحقیق‌وتوسعه هستند، حمایت و تسهیلات ارزان‌قیمت و پژوهانه شبکه آزمایشگاهی پرداخت می‌کند.