پیوند دانشگاه و میدان اجتماعی

کما‌این‌که مخاطبان بسیاری هم به سمت این برنامه‌ها کشیده شده اند. برنامه «جامعه‌گردی» یکی از همین موارد است که تلاش شده، طی روایتی تحلیلی از موضوعات فرهنگی و اجتماعی آشنایی‌زدایی کند که علاوه بر مخاطب تخصصی خود برای عامه مردم نیز قابل فهم و درک باشد.

جامعه‌ گردی به تهیه‌کنندگی احمدرضا بلیغ و احمدرضا زارعی است که کارگردانی آن را جواد مولانیا انجام داده. به بهانه بررسی این برنامه که از شبکه چهار روی آنتن می‌رود، با احمدرضا بلیغ، از تهیه‌کنندگان برنامه جامعه‌گردی گفت‌وگو کردیم.

بلیغ در بخشی از صحبت‌های خود تاکید می‌کند: «گاهی با رویکرد‌هایی که در برنامه داریم، می‌توانیم به عموم جامعه نزدیک‌تر شویم. به هر حال با زاویه دید و نوع طرح مباحث به سمت برنامه نخبگانی در حرکت هستیم.» وی معتقد است که تلاش شده پیوند درستی میان دانشگاه و میدان اجتماعی برقرار شود تا برنامه به تاثیرگذاری خود نزدیک شود. در ادامه گفت‌وگوی جام‌جم را با این تهیه‌کننده می‌خوانید.

احمدرضا بلیغ، تهیه‌کننده برنامه جامعه‌گردی در‌خصوص ساخت این برنامه به جام‌جم می‌گوید: دلیل تولید این برنامه از دغدغه‌ای شروع شد که احساس می‌کردیم مسائل اجتماعی و دغدغه‌های جامعه‌شناختی عمدتا از پشت میز دانشگاه‌ها و کلاس‌های اساتید بیرون نمی‌آید، همان‌جا می‌ماند و در یک بستر دانشگاهی و نخبگانی طرح مسأله اتفاق می‌افتد. این مسأله که در بستر دانشگاه باقی می‌ماند باعث می‌شود که کمتر با جامعه ایران پیوند برقرار کند و همیشه یک‌سری نظریه‌ها و دیدگاه‌ها در رابطه با موضوعات مختلف جامعه وجود دارد که پیوند‌هایی در پایان‌نامه‌ها پیدا می‌کند. اما باز هم پیوندش با بستر جامعه کمرنگ است. دغدغه ساخت برنامه از اینجا شروع شد. از جایی که بخواهیم تلاش کنیم بین دانشگاه و میدان‌های اجتماعی پیوند برقرار کنیم و این خط کشی را که در حال پر رنگ شدن است، کمتر کنیم. می‌خواستیم پیوند درستی شکل بگیرد و یک خروجی برای جامعه داشته باشد.

برنامه‌ای که میدانی ارائه می‌شود

وی در پاسخ به این پرسش که چرا بخشی از برنامه به شکل میدانی است و چه تأثیری می‌تواند بر مخاطب بگذارد؟ عنوان می‌کند: در ارتباط با میدانی بودن برنامه، باید گفت عمده برنامه در میدان اتفاق می‌افتد به‌جز آیتم‌ها که مکمل برخی قسمت‌های گفت‌وگو هستند. علت این مسأله، فلسفه برنامه است که قرار بوده پیونددهنده میدان و عالم نظریه و پژوهش‌هایی باشد که در هر حوزه و براساس موضوع برنامه مطرح می‌شود.
نکته دیگر این‌که ما سعی کردیم در برنامه به میدان‌های اجتماعی رسمیت بدهیم و اتفاقا هویت آن میدان، کنشگر‌ها و ارزش‌ها را درک کنیم و چیزی که شاید تأثیرگذار باشد، این است که مخاطب ما به‌عنوان کسی که در این میدان‌ها حضور دارد و آن را لمس می‌کند، انگار از یک زاویه جدیدی به این میدان نگاه می‌کند و چیز‌هایی می‌بیند که نمی‌دیده یا هویت و ارزشی که کمتر برایش مسأله بوده را غبارروبی می‌کند. در واقع یک زاویه جدیدی نسبت به آنها پیدا می‌کند که از این نظر می‌تواند تأثیرگذار باشد. ضمن این‌که ضرورت و فلسفه شکل‌گیری این برنامه حضور در میدان بوده است. دلیل دیگر که می‌توان به آن استناد کرد، بحث مدیوم تلویزیون است.ما با یک مدیوم تصویری مواجه هستیم و در گفت‌وگوهای ‌اندیشه‌ای هم این پیوند برقرار کردن قالب و محتوا می‌تواند اهمیت ویژه‌ای روی تأثیرگذاری برنامه داشته باشد. وقتی در مورد کارتن‌خواب‌ها صحبت می‌کنیم، مواجهه راوی با آنها را در کنارش می‌بینیم یا تصاویری از آنها را لمس می‌کنیم که این مسأله می‌تواند تأثیرگذاری را بیشتر کند.

بلیغ در‌خصوص مخاطب برنامه می‌گوید: برنامه جامعه‌گردی از یک زاویه علوم اجتماعی و با رویکرد انتقادی به موضوعات مختلف می‌پردازد. از این نظر باید گفت مخاطبی به‌صورت مخاطب هدف، برای این برنامه تعریف می‌شود که یک‌سری اشتراکات و مبانی نظری را بشناسد و به گوشش خورده باشد. در این سطح می‌توانیم از دانشجویان و علاقه‌مندان به مباحث علوم انسانی صحبت کنیم. اما در یک لایه دیگر که برنامه می‌کوشد آشنایی‌زدایی کند، شاید بتوان گفت قصد دارد طرح بحثی داشته باشد. باید این مسأله را تحت عنوان مخاطب در سایه عنوان کنیم. یعنی افرادی که شاید پیوندی با علوم انسانی ندارند، ولی در این میدان‌های اجتماعی حضور دارند و در نهایت با علامت سؤال روبه‌رو می‌شوند که دغدغه ایجاد می‌کند.

همراه شدن پژوهشگر با جامعه‌شناس

وی درخصوص بخش‌های مختلف برنامه تصریح می‌کند: هر قسمت از برنامه با یک طرح بحث شروع می‌شود که عمدتا از زاویه دید راوی برنامه یعنی یک جامعه‌شناس است که در دانشگاه تهران تحصیل کرده و تحصیلات تکمیلی خود را در فرانسه گذرانده و الان از استادان دانشگاه علامه است. راوی ما تلاش می‌کند که مباحث را از زاویه و دغدغه خودش مطرح کند و بعد وارد میدان شود. در میدان هم، با یک پژوهشگر یا استاد همراه می‌شود که در حوزه مربوط به شکل تخصصی کار کرده است و در ادامه با مسائلی که در ذهن دارد گفت‌و‌گو می‌کند. یک بخش‌های تکمیلی به شکل آیتم هم وجود دارد که مباحثی را کامل می‌کند و در گفت‌و‌گو مطرح می‌شود. یعنی اگر نیاز به تکمله‌هایی در اسناد، مدارک، آمار و ارقام باشد، بخش‌هایی از گفت‌و‌گو را که صرفا رویکرد‌های نظری آن را مطرح کردیم، در قالب دو آیتم در بخش‌های مختلف برنامه معرفی می‌شوند و در پایان حرف کلی برنامه توسط راوی گفته می‌شود.