دست‌انداز‌های مسیر حمل‌ونقل

امروزه شرکت‌های توانمند دانش‌بنیان با ارائه انواع راهکار‌های علمی و فنی به کمک این شیوه حمل‌ونقل آمده‌اند. در همین رابطه خانه خلاق و مرکز نوآوری قوه مقننه که نوآوری در بخش عمومی را در دستور کار خود قرار داده، روز دوشنبه ۱۶ آبان ششمین رویداد از سلسله رویداد‌های همرسان با عنوان «همرسان حمل‌ونقل» را با حضور جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مسئولان دفتر مطالعات راهبردی حمل‌و‌نقل وزارت راه و شهرسازی، معاون اجرایی ستاد توسعه فناوری‌های حوزه فضایی، حمل‌ونقل پیشرفته معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و شرکت‌های توانمند دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های نوپای حوزه حمل و نقل برگزار کرد. در حاشیه این نشست گفت‌و‌گویی با برگزارکنندگان این رویداد داشتیم و به بررسی چالش‌های مسیر توسعه شرکت‌های استارت‌آپی و دانش‌بنیان این حوزه پرداختیم.

سعید زاهدی، معاون خانه خلاق و مرکز نوآوری قوه مقننه با بیان این‌که همرسان مجموعه رویدادی است که فعالان اختصاصی حوزه هوشمندسازی و زیست‌بوم نوآوری در هر حوزه را در کنار کمیسیون تخصصی آن حوزه قرار می‌دهد، می‌گوید: «تاکنون در سلسله‌نشست‌های همرسان ارتباط اعضای کمیسیون بهداشت و درمان با فعالان اکوسیستم سلامت، تجهیزات، دارو و پلتفرم‌های این حوزه، اعضای کمیسیون اقتصاد با فعالان فین‌تک و بیمه، اعضای کمیسیون کشاورزی با فعالان امنیت غذایی و کشاورزی، اعضای کمیسیون آموزش با فعالان آموزش آنلاین و اعضای کمیسیون انرژی را با فعالان بهینه‌سازی انرژی و برق برقرار کرده‌ایم و این رویداد ششمین رویداد همرسان است که با موضوع حمل‌ونقل برگزار می‌شود.»

معاون خانه خلاق و مرکز نوآوری مجلس هدف از برگزاری رویداد‌های همرسان را ایجاد تعامل بین نمایندگان مجلس در هر کمیسیون و حوزه تخصصی با فعالان زیست‌بوم نوآوری آن حوزه عنوان می‌کند و می‌افزاید: «در رویداد همرسان حمل‌ونقل، فعالان زیادی از حوزه حمل‌ونقل برون‌شهری حضور پیدا کرده‌اند تا به‌عنوان اعضای زیست‌بوم نوآوری این حوزه، چالش‌های پیش‌روی خود را بیان کنند و راه‌حل‌های پیشنهادی سیاستی را پیش پای نمایندگان مجلس بگذارند.»

هوشمندسازی به قوانین نوین نیاز دارد

از جمله چالش‌های مطرح‌شده در این رویداد؛ تعیین تکلیف دسترسی داده‌های راهداری، حضور انحصارانه دولت در بحث مجوزها، ابهام نقش دولت در زیست‌بوم ناوگان حمل‌ونقل و همین‌طور تردد ناوگان بدون بار بود.
محمد میرزایی‌منش، مدیر یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان شرکت‌کننده در این رویداد با بیان این‌که زمینه فعالیت شرکتش هوشمندسازی حمل‌ونقل است، دلیل حضور در این رویداد را بررسی چالش‌های حمل‌ونقل، رساندن صدای فعالان این حوزه به نمایندگان مجلس و تغییراتی که در قوانین بالادستی باید اتفاق بیفتد تا چالش حمل‌ونقل را برای بازارگاه‌های الکترونیکی حمل‌ونقل بار حل کند، عنوان کرد. وی به جام‌جم می‌گوید: «در کشور مجوزی وجود دارد به عنوان صدور بارنامه که چند ماهیت دارد؛ یکی از ماهیت‌ها پرداخت عوارض دولتی است.

 

دومین ماهیت چک کردن الزامات مورد نیاز یک خودروی مناسب جهت حمل بار است که این موضوع باتوجه به ابزار‌های الکترونیکی که در دنیا و در کشور ما در حال گسترش است، الزامی برایش وجود ندارد، پس عملا بحث صدور بارنامه به عنوان یک کاغذ یا برگه صرفا جهت اخذ پرداخت عوارض دولتی در کشور کارکرد دارد.»
این فعال حوزه حمل‌ونقل بیان می‌کند: «متاسفانه مجلس در قوانین بالادستی که سازمان راهداری به آن استناد کرده، ورود نمی‌کند و آن‌ها را اصلاح نمی‌کند. حتی مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارش‌های خود مشکلات این زمینه را ارائه نمی‌دهد. این قوانین چالش بزرگی در راه هوشمندسازی صنعت حمل‌ونقل است.

 

هوشمندسازی علمی نوین است که نیاز به قوانین نوین، اصلاح قوانین، ساختار‌ها و زیرساخت دارد که با همت مسئولان در دولت و مجلس می‌تواند رقم بخورد.» میرزایی‌منش همچنین می‌افزاید: «قبل از بحث هوشمندسازی، شاهد ورود سازمان‌ها، ادارات دولتی و متولیان مجوز‌ها به بازار صنایع نبودیم، اما از زمانی که هوشمندسازی در کشور رواج پیدا کرده، متاسفانه برخی سازمان‌ها با توسعه سامانه‌های تحت مالکیت خودشان در جهت گسترش حیطه نظارتی قدم‌های اشتباهی برمی‌دارند که این تعدد سامانه‌ها در فضای حاکمیتی و غیررقابتی مشکل‌زا است.»

چالش‌های بازارگاه‌های حمل‌ونقلی

محسن سرمستی که از مدیران یکی از مجموعه‌های عضو پارک علم و فناوری دانشگاه تهران است با بیان این‌که محصول شرکتش نرم‌افزار اعلام بار و صدور حواله بارنامه است به جام‌جم می‌گوید: «در مدل سنتی صاحب کالا برای جابه‌جایی کالای خود باید با شرکت‌های مختلف حمل‌ونقل بار تماس برقرار کند و از این‌که لحظه به لحظه چند ماشین بارگیری‌شده، مطلع نمی‌شود. همین‌طور برای صدور بارنامه گاهی نیاز به استعلام اصالت راننده، وضعیت گواهینامه راننده و خلافی خودرو است یا در حوزه ترانزیت بحث ممنوع‌الخروج بودن راننده که منجر خسارت به شرکت حمل‌ونقل بار می‌شود نیز وجود دارد که این دسترسی‌ها توسط سامانه ما انجام شده است.» وی مشکل اساسی صنعت حمل‌ونقل را مربوط به بازارگاه می‌داند و توضیح می‌دهد: «سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای تعدادی مجوز بازارگاه داده که کار آن اتصال سفارش با راننده است و فقط بحث سند حمل می‌ماند. یعنی حضور یک شرکت حمل‌ونقل در این میان ضروری است. پس اگر یک شرکت بازارگاه با یک شرکت حمل‌ونقل قرارداد ببندد، می‌تواند صدور تمام بارنامه‌ها را در آن پلتفرم انجام دهد که در نهایت مشکلاتی برای شرکت‌های دیگر ایجاد می‌شود. از طرفی کار بازارگاه پایین آوردن کرایه‌هاست و حالتی مثل مناقصه آنلاین است، اما مشکلی که این وسط وجود دارد این است که سازمان راهداری کف قیمتی تعیین کرده است که به خاطر همین کف قیمتی عملا مناقصه بی‌معنی شده است.» این عضو زیست‌بوم نوآوری صنعت حمل‌ونقل می‌افزاید: «با قرار دادن کف قیمت در بازارگاه عملا رقابت از بین می‌رود و کرایه بار پایین نمی‌آید.» به گفته سرمستی از دلایل قرار دادن کف قیمتی این است که سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای در این قیمت‌گذاری ذی‌نفع است چراکه بین ۸ تا ۹ درصد از کرایه را دریافت می‌کند. براساس قانون تجارت، صاحب کالا و شرکت حمل‌ونقل براساس توافقی که انجام می‌دهند، کرایه‌ای را درنظر می‌گیرند، اما سازمان راهداری می‌گوید شما می‌توانید توافق کنید، اما کرایه را کمتر از این نمی‌توانید محاسبه کنید. درنتیجه شرکت‌ها نیز براساس تفاهمی که انجام می‌دهند، بارنامه را صادر نمی‌کنند.

چالش‌زایی دولتی‌ها بر سر راه شرکت‌های خصوصی

محسن سرمستی با اشاره به این‌که وجود سامانه‌ای متمرکز برای توزیع عادلانه حمل‌ونقل ضروری است، تصریح می‌کند: صاحب کالا وقتی نمی‌تواند ظرفیت شرکت‌های حمل‌ونقل را تشخیص بدهد، چطور می‌تواند عادلانه بین آن‌ها بار تقسیم کند. یعنی باید پلتفرمی باشد که توزیع عادلانه بین شرکت صاحب کالا و شرکت حمل‌ونقل ایجاد کند و در گام بعدی بین شرکت حمل‌ونقل و راننده این اتفاق بیفتد. با مدل فعلی نه از ظرفیت‌راننده‌ها می‌توان استفاده کرد نه از ظرفیت جاده. جا‌هایی بار به صورت سنگین انبار می‌شود و با کمبود راننده مواجه هستیم و جا‌هایی برعکس صف راننده تشکیل می‌شود. برای جمع‌آوری این‌ها یک پلتفرم واحد نیاز داریم. در این رویداد فعالان اکوسیستم نوآوری حوزه حمل‌ونقل اصلی‌ترین موانع ورود هوشمندسازان بخش خصوصی به حمل‌ونقل بار جاده‌ای را مسائل حقوقی، قوانین صدور بارنامه، واردات ناوگان حمل‌ونقل، تصدی‌گری سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای که با تولید یا حمایت از سامانه‌هایی که با سامانه‌های بخش خصوصی تداخل ایجاد می‌کنند، چالش‌هایی را به وجود آورده است و نبود راهکار‌هایی برای استفاده بخش خصوصی از داده‌های دولتی عنوان کردند.

روزنامه جام جم