درس‌های سیره نبوی و ائمه اطهار در این رابطه برای جهان اسلام در دنیای کنونی که تعدد مذاهب، تکثر قومیت‌ها و ملل بیش از آن ایام است، راهنمای خوبی برای تحقق تقریب مذاهب و زیست مسالمت‌آمیز مسلمین است. ماموستا دکتر عابد نقیبی در گفتگو با جام‌جم از آسیب‌های علمای ضدوحدت می‌گوید و این‌که امروز بیش از هر زمان دیگر نیازمند بهره‌مندی از همه ابزار‌ها برای محکم‌کردن پیوند برادری هستیم. ماموستا دکتر عابد نقیبی، عضو شورای علمای جهان اسلام، از علمای شافعی‌مذهب کردستان، استاد دانشگاه و پژوهشگر تقریب مذاهب اسلامی است.
برای تحقق تقریب مذاهب اسلامی چه باید کرد؟
توصیه اول از سوی خداوند است که در قرآن می‌فرماید: و اعتصموا بحبل ا... جمیعا و لا تفرقوا. همچنین پیامبر اعظم (ص) می‌فرماید: کسی که به فکر مشکلات برادران دینی خود نباشد مسلمان نیست. در این زمان بیش از هر زمان به تقریب مذاهب و ادیان احتیاج داریم. در موقعیت فعلی هرگونه حرکت مشکوک که موجب تفرقه میان مسلمانان باشد، به نفع اسلام نیست و هرگونه توهین و اهانت کردن به نماد‌های مذهبی یکدیگر که به وحدت مسلمین و تقریب مذاهب ضربه بزند، چهره نورانی مکتب اسلام را در سطح بین‌الملل مخدوش و طبقه متفکر و تحصیلکرده را نسبت به اسلام بدبین می‌سازد، مردود است.
رهبر معظم انقلاب بار‌ها در این رابطه صحبت کرده‌اند و در یک فتوای تاریخی و مهم اهانت به همسران پیامبر را حرام اعلام کردند. این فتوا بازتاب خوبی در سطح بین‌المللی و بین طبقه متفکر جهان اسلام داشت. با وجود این برخی از وابستگان به سرویس‌های جاسوسی غرب، سعی در تخریب رابطه مسلمانان دارند و تقریب مذاهب و وحدت امت اسلام را نشانه گرفته‌اند.
هدف تشیع انگلیسی و تسنن آمریکایی از بین بردن وحدت مسلمانان است. در حالی‌که در گذشته نه چندان دور از میان شیعیان و اهل سنت، علمای فرهیخته و صاحب‌نامی، چون آیت‌ا... العظمی بروجردی، آیت‌ا... واعظ‌زاده، آیت‌ا... تسخیری، شیخ شلتوت، حسن البنا، شیخ سلیم، محمد عبده و رهبر معظم انقلاب از اهمیت وحدت گفته و بر آن تاکید داشته‌اند. رهبری در سال ۵۴ کتاب «آینده در قلمرو اسلام است» از سید‌قطب را ترجمه کردند. برادر ایشان نیز کتاب دیگری از سید‌قطب را ترجمه کردند. این نشان‌دهنده این است که بزرگان ما با اخوان‌المسلمین و بیداری اسلامی آن زمان آشنا بوده‌اند. ترجمه کتب بزرگان اهل‌سنت دلیل بر علاقه ایشان به مسأله تقریب است.
در مسأله تقریب و وحدت نکته مهمی وجود دارد که نباید از آن غافل شد؛ تقریب به‌معنای یکی کردن مذهب نیست. قرار نیست شیعه، سنی و سنی، شیعه شود. هدف طرفداران تقریب در دنیای اسلام تکیه بر مشترکات دینی و قرار دادن همه مسلمانان در صف واحد در برابر دشمنان قسم‌خورده اسلام است. تاسیس دارالتقریب در دوره آیت‌ا... بروجردی یکی از مصادیق اهمیت وحدت در جهان اسلام از نگاه بزرگان شیعه و سنی است. علمای مسلمان باید همان راه آقای بروجردی و الازهر را ادامه دهند و فراتر از برگزاری کنفرانس‌های متعدد به وحدت واقعی دست پیدا کنند. بزرگان جهان اسلام به فکر چاره باشند. روشنفکران دینی را دعوت کنند و از آن‌ها کمک بخواهند تا به محور‌های مهمی از وحدت دست یابند. در این دعوت‌ها باید همه کشور‌هایی که مسلمانان در آنجا زندگی می‌کنند اهمیت داشته باشند و باید نگاه خود را توسعه بدهیم.
نکته دیگر این‌که از ظرفیت رسانه و اهالی آن که در این زمینه فعالیت کرده‌اند استفاده بهینه شود. هدف رسانه این است که به مردم آگاهی ببخشد. به همین دلیل باید از انتخاب‌های گزینشی پرهیز شود و فضای فعالیت رسانه‌های بیشتری فراهم شود تا اخبار و تحلیل‌ها در اختیار مخاطبان آن رسانه‌ها قرار گیرد. اگر می‌خواهیم مردم از آنچه بین علمای مسلمان رخ می‌دهد خبر‌دار شوند و بر همان طریق گام بردارند ناگزیر به تکیه همه‌جانبه به رسانه در بحث وحدت هستیم.
گام دیگری که در بحث تقریب باید برداشته شود، بهره‌مندی از تکنولوژی روز دنیا، به‌روزکردن دستگاه‌های فرهنگی و همراه ساختن متولیان فرهنگی جهان اسلام با مسأله وحدت است. باید برای آن‌ها جایگاه و اهمیت وحدت امت اسلامی‌تبیین شود و از کمک آن‌ها در نهادینه کردن این مفهوم بین مردم استفاده کرد.
ادامه روش بزرگان تقریب و تکیه بر مشترکات فقهی و پرهیز از اختلافات، گام موثر دیگری است که باید علمای مسلمان به آن توجه کنند و در آن مسیر گام بردارند. شناخت دشمن مشترک امت اسلام کمک می‌کند تا راه وحدت هموار شود. معرفی فرقه‌های افراطی که جز اختلاف‌افکنی و جنایت هنری ندارند نیز در تحقق وحدت موثر است. اگر مسلمین بدانند که این‌ها با سرویس‌های جاسوسی مرتبط هستند و چه اهدافی در سر دارند با اتحاد، مقابل آن‌ها می‌ایستند.
شما معتقدید سرویس‌های جاسوسی از تنوع فرهنگی و مذهبی در امت اسلام برای پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کنند؟
بله، دقیقا. اگر امت اسلامی، علمای اهل تشیع و تسنن، سخنان وحدت‌آفرین علما و به‌خصوص رهبری را فصل‌الخطاب قرار ندهند خطر بزرگی جهان اسلام را تهدید می‌کند. با توجه به تنوع مذهبی و فرهنگی باید اتحاد اسلامی را جدی بگیریم. تنوع فرهنگی در جهان اسلام یک ظرفیت بزرگ است و می‌تواند عامل مهم وحدت باشد نه تفرقه. متاسفانه برخی از علمای ضدتقریب با هدایت فکری غرب از این ظرفیت فرهنگی علیه وحدت استفاده می‌کنند و زمینه‌ساز اختلاف شده‌اند.
چه اقدامات زیربنایی و اساسی باید صورت بگیرد که موضوع تقریب مذاهب اسلامی توسط علمای جهان اسلام به کف جامعه آورده شود؟
هدف از وحدت توسط بنیانگذاران و طراحان آن از بین بردن مذاهب یکدیگر نبوده است. اتحاد، توهین نکردن به نماد‌های یکدیگر، عمل به سیره بزرگان و عمل به ارزش‌های طراحان تقریب بین مذاهب کمک می‌کند تا وحدت برای مردم ملموس‌تر باشد. وقتی به این موارد عمل بشود و مسلمانان بصیرت داشته باشند که بین شیعه واقعی و شیعه انگلیسی یا اهل سنت واقعی و سنی آمریکایی تمییز قایل شوند، آن زمان می‌توان به داشتن جامعه‌ای متحد امیدوار بود. اما وقتی یک عالم شیعه می‌گوید ملکه الیزابت از اهل‌بیت است و خواسته یا ناخواسته به خاندان نبوت اهانت می‌کند، نشان‌دهنده بی‌بصیرتی اوست. میخاییل گورباچف می‌گوید اگر آلمان از بین برود صنعت از بین می‌رود و اگر انگلیس از بین برود سیاست از بین می‌رود. این جمله خیلی نکته دارد. باید حواس ما به سیاست‌های انگلیسی جمع باشد که موجب تفرقه‌افکنی و حکومت کردن بر ما نشود. باید جلوی اهانت کردن به مقدسات پیروان مذاهب در منبر‌ها گرفته شود؛ زیرا هیچ ثمره‌ای جز اختلاف و درگیری ندارد. عوام هر مذهب بیشتر از علما به این مسائل واکنش نشان می‌دهند، بنابراین اختلاف بین مردم عمیق و گسترده می‌شود؛ بنابراین علمای مذاهب باید نسبت به این مسأله هوشیار باشند و اجازه ندهند افرادی که منابر و رسانه در اختیار دارند از احساسات مذهبی مردم در پیشبرد اهداف دشمنان قسم‌خورده امت مسلمان سوء‌استفاده کنند.
برای تحقق زندگی مسالمت‌آمیز مردم چه عواملی تاثیرگذارند؟
در این زمینه علاوه بر حکومت، علما و نخبگان جهان اسلام، رسانه‌ها نیز باید همت کنند و عموم مردم را نسبت به اهمیت وحدت آگاه سازند. رسانه‌ها رکن اساسی آگاهی هستند. نباید از آن غافل شویم. البته ایرادی که وجود دارد توجه مناسبتی و زمان‌دار به موضوعات فرهنگی مانند وحدت در رسانه‌هاست. باید کار مداوم و علمی‌صورت بگیرد تا آنچه در محافل علمی رد و بدل می‌شود به‌صورت خوراک آماده به مردم تحویل داده شود و تاثیرگذار باشد.
نکته دیگر این‌که نخبگان جهان اسلام به کف میدان بیایند و بین مردم حاضر شوند، اهمیت وحدت را برای مردم بیان کنند، در زمان اختلاف مشورت بدهند و روابط را اصلاح کنند. من معتقدم با تکیه بر حکمت و عقلانیتی که در آموزه‌های دینی هست، می‌توان به آینده جهان اسلام و آینده‌ای به‌دور از اختلاف امیدوار بود.
روزنامه جام جم
