هنرمند به توجیه اقتصادی فکر نمی‌کند

این هنرمند از استادان طراز اول خوشنویسی کشور است و در خط نستعلیق به دارنده خط طلایی شهرت یافته که نشان از اعتبار هنری‌اش است. این هنرمند که علاوه بر ایران در بسیاری از کشورهای دنیا نمایشگاه‌های موفقی را برگزار کرده، این روزها با نمایشگاه «مسند مستانگی» در گالری نقش و خط آثار تازه‌اش را به نمایش گذاشته است.

آثاری که با ترکیب‌های تازه روی دیوار رفته و توجه علاقه‌مندان به هنر خوشنویسی و استادان این عرصه را به خود جلب کرده است. با بختیاری درباره این نمایشگاه، آینده هنر خوشنویسی و جایگاه نقاشیخط در ایران و کشورهای منطقه گفت‌وگویی انجام دادیم.

«مسند مستانگی» عنوان تازه‌ترین نمایشگاه شماست که در گالری نقش و خط به نمایش درآمده است. نمایشگاهی که فقط آثار خوشنویسی‌تان را در آن به نمایش گذاشته‌اید و مخاطب را با قدرت قلم و ساختارشکنی در ترکیب‌بندی روبه‌رو کرده‌اید. مخاطبان خوشنویسی تا چه حد با این ترکیبات تازه ارتباط گرفته‌اند؟

من در این آثار سعی کرده‌ام با حفظ اصول زیبایی‌شناختی خط نستعلیق را بازچیدمان کنم و همه سعی‌ام بر این بوده که بتوانم ترکیبات بدیع و تازه را با حفظ اصول خوشنویسی ارائه کنم. حال این‌که تا چه حد موفق بوده‌ام را باید از اصحاب فن و منتقدان هنری سوال کرد.

اما خوشحالم نمایشگاه در این مدت با اقبال خوبی مواجه بوده و برخی بازدیدکنندگان که نظرشان برایم مهم بوده این وجهه از نمایشگاه را تائید کرده‌اند و نگاهی مثبت داشته‌اند. حال باید صبر کرد تا زمان بگذرد، چرا که برای قضاوت درباره آثار هنری زمان نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.

شما همیشه در آثارتان سراغ این ترکیب‌های تازه رفته‌اید. دلیل این کارتان چیست؟

برخی نا‌آگاهانه گمان می‌کنند که نستعلیق هنری تکراری است در حالی که این هنر در فرم تکرار دارد نه در ذات. بازچیدمان خط نستعلیق بی‌نهایت است. در ترکیب‌بندی خط نستعلیق دست ما بی‌نهایت باز است. اگر هم جایی در این ترکیب‌بندی‌ها کوتاهی شده نباید به حساب ذات هنر گذاشت بلکه ممکن است هنرمند برای ترکیب‌بندی تازه کوشش نکرده باشد. می‌توانم بگویم مهم‌ترین هدفم این است که نشان دهم در خوشنویسی می‌توان با بی‌نهایت چیدمان‌های اصولی روبه‌رو شد.

من در 18 کتابی که منتشر کرده‌ام بیش از 120 قطعه ترکیب‌بندی نامتعارف را ارائه کرده‌ام تا این ظرفیت را نمایش دهم و یادآوری کنم گاهی به‌دلیل غفلت‌های ما بخش‌های بنیادی از زیبایی‌شناسی مغفول می‌ماند.

در عرصه نقاشیخط و همچنین نقاشی هم فعالیت‌های موفقیت‌آمیزی داشته‌اید. با این شرایط از میان این سه شاخه هنری کدامیک را بیشتر دوست داشته یا عرق بیشتری به آن دارید؟

بنیاد عاطفی همه این هنرها در اعماق ذهن من یکی است و به همه‌شان علاقه دارم. بسته به حالم ممکن است نقاشی کنم یا خط بنویسم و مهم آن رضایت روحی است که از انجام کار در من حاصل می‌شود. حال طبیعی است که وقتی اثری فروش می‌رود و بازده مالی خوبی دارد رضایت بیشتری در من ایجاد می‌شود، اما هنرها در ذاتشان هیچ فرقی با هم ندارند و همه برایم به یک اندازه دلچسب هستند.

با توجه به این‌که اکنون توجه‌ها به هنر نقاشیخط بیشتر از سایر خوشنویسی سنتی است، فکر می‌کنید آینده اقتصادی خوشنویسی چگونه باشد؟

به نظرم مهم‌تر از هر چیزی ارتقای ذوق زیبایی‌شناسی مردم و مخاطبان هنری است؛ چراکه در این صورت انتخاب‌های درست‌تر و مطلوب‌تری خواهند داشت. طی سال‌های گذشته همواره دیده‌ایم که موجی می‌آید و بعد فروکش می‌کند. حال این موج ممکن است در هر دوره‌ای به یک شاخه از هنر توجه و اقبال بیشتری نشان دهد.

این را هم بگویم توجه به نقاشیخط خاص کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است و تا حدی هم اروپا. در آمریکا اقبالی به نقاشیخط وجود ندارد و خواهان نقاشی هستند، حتی در اروپا هم نقاشی بیشتر مورد توجه است.

منــظورتـان از ارتــقای ذوق زیبایی‌شناسی مردم چه بود؟

به‌عنوان یک هنرمند یک چلیپای خوب و مونالیزای داوینچی برایم هر دو زیبا و دلچسب هستند چون از نظر ساختار زیبایی‌شناسی هر دو در حد اعلا هستند. جامعه ما ممکن است هنوز شناخت دقیق نداشته باشد و با هیجانات ظاهری تصمیم بگیرد، اما به مرور منطقی می‌شود. در واقع منظورم همین بود که مردم اثر خوب را انتخاب کنند و درگیر موج‌ها نشوند.

بپردازیم به توجیه اقتصادی خوشنویسی در آینده.

درباره توجیه اقتصادی باید بگویم میزان اقبال دلیل برتری نیست، بارها دیده‌ایم یک فیلم تجاری خوب فروخته اما یک فیلم هنری با اقبال روبه‌رو نشده است، بنابراین هنرمند نمی‌تواند خیلی درگیر توجیه اقتصادی شود و باید به علایق باطنی خودش هم پاسخ دهد.

معتقدم وقتی ذات کارت را با دل و جان پیش ببری، بقیه اتفاقات خودش پیش می‌رود. در همین نمایشگاه من با توجه به این‌که آثار ارائه شده خوشنویسی سنتی بود و اکنون موج توجه‌ها بیشتر سمت نقاشیخط است، توقع چندان استقبالی را نداشتم، اما با توجه به قیمت بالای کارهایم تاکنون فروش خوبی انجام شده است. هنرمند نباید خیلی درگیر این مباحث شود و باید وقتش را صرف خلق آثار هنری ارزشمند بکند.

به‌عنوان یکی از استادان موفق عرصه خوشنویسی شغل دیگری هم دارید یا با خوشنویسی تامین معاش می‌کنید؟ و این‌که آیا با هنر خوشنویسی می‌توان تامین معاش کرد؟

من بیشتر خارج از کشور حضور دارم و با یک کمپانی نقاشی کار می‌کنم. در حدود 36 سالی که کار حرفه‌ای انجام داده‌ام ازجمله معدود افرادی هستم که در پنج قاره و شهرهای مهم نمایشگاه برگزار کرده‌ام و تمام معاشم از راه هنر بوده است. اما خب در کنار خوشنویسی، نقاشی هم نقش پررنگی در امرار معاشم داشته است.

زینب مرتضایی‌فرد