جریان اقتصاد دانش‌بنیان در قلب زنجان

درسال‌های گذشته تمرکز بیشتر شرکت‌های دانش‌بنیان در پایتخت و بعضا دیگر شهرهای بزرگ ایران بوده است اما اکنون دیگر شهرهای کشور نیز وارد چرخه اقتصاد دانش‌بنیان شده‌اند و به‌مرور شرکت‌های دانش‌بنیان در آنها شکل گرفته‌‌اند. روح‌ا... دهقانی فیروز‌آبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور روز شنبه ۲۸ بهمن ۱۴۰۲ در سفری یک‌روزه به زنجان از هشت محصول دانش‌بنیان این استان رونمایی کرد. زنجان که تا پیش از این یکی از شهرهای صنعتی کشور بوده، اکنون فرصت‌های قابل‌توجهی برای توسعه و پیشرفت دانش‌بنیان‌ها دارد. محصولات دانش‌بنیانی که در این بازدید رونمایی شده‌اند، شامل طیف گسترده‌ای؛ از محصولات پزشکی گرفته تا حوزه فناوری اطلاعات مانند نرم‌افزار و ابزار پایشی و حتی قطعات موردنیاز برای پرواز است. این نشان از توسعه بخش دانش‌بنیان در شهر زنجان در حوزه‌های مختلف و همچنین گواهی بر ظرفیت شهرهای دیگر کشور در افزایش سهم از اقتصاد دانش‌بنیان کشور دارد. در ادامه مروری بر ویژگی‌ها و کاربردهای این محصولات جدید خواهیم داشت.

پرنده‌های فوق‌سبک مانند انواع کایت‌های فوق‌سبک، جایروکوپترها و هواپیماهای فوق‌سبک ملخی در صنعت هوانوردی در تمام دنیا و البته ایران به‌طور روزافزونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به‌دلیل حساسیت و چالش‌های مختلف و فرسایش زیاد در طول خدمت، این پرنده‌ها در فواصل کوتاه به تعمیر و بازسازی نیاز دارند. بسیاری از قطعات مانند ملخ یا پیشرانه این پرنده‌ها نیز باید مدام تعویض شوند. با توجه به اعمال تحریم‌ها دسترسی راحت به قطعات مصرفی در کشور با چالش‌های زیادی روبه‌رو شده بود. به همین جهت نیز شرکتی دانش‌بنیان به تولید دو مدل از پرمصرف‌ترین انواع ملخ به روش کامپوزیتی اقدام کرده است. این محصول دانش‌بنیان به روش مهندسی معکوس تولیده شده و از لحاظ کیفیت، کارکرد و قیمت به‌خوبی با نمونه‌های خارجی قابل رقابت است. حتی بنا بر ادعای سازندگان این محصول دانش‌بنیان ظرفیت خوبی برای صادرات دارد.  
این شرکت دانش‌بنیان مستقر در پارک علم و فناوری استان زنجان که کار خودش را با مهندسی معکوس نمونه‌های خارجی موجود در بازار آغاز کرده، موفق شده با توجه به روش تولیدی خود، محصول را طوری توسعه دهد که حتی قابل استفاده در توربین‌های بادی جهت تولید برق بادی باشد.
متخصصان این شرکت دانش‌بنیان امیدوارند با بهره‌گیری از تجهیزات کامل‌تر و دقیق‌تر موفق شوند تولیداتی عرضه کنند که در کنار رفع نیاز داخل، در بازار جهانی هم نقش مهمی ایفا کند و همچنین در کنار جلوگیری خروج ارز از کشور، در راستای ارز‌آوری هم تاثیر قابل‌توجهی داشته باشد.

ضدگلوله با پدهای نفوذناپذیر
از دیگر از محصولات دانش‌بنیان رونمایی‌شده در بازدید دکتر دهقانی از زنجان، پدهای نفوذناپذیر است. از جمله کاربردهای این محصول که در دسته محصولات دفاعی قرار می‌گیرد، استفاده در ماشین‌های زرهی، خودروهای تشریفاتی و حفاظت از اشخاص است. پنل‌های سخت نفوذناپذیر در برابر اجسام پرتاب‌شونده نوک‌تیز نظیر گلوله یا ترکش با سختی‌های متفاوت به کار می‌رود. این پنل‌ها با استفاده از کامپوزیت‌های پلیمری انواع سرامیک‌ها و به‌کارگیری فناوری نانوسرامیک در ابعاد و وزن‌های مختلف برای مقابله با پرتابه‌های پیش‌بینی‌شده، به کار می‌روند. واردات چنین محصولاتی به کشور به‌دلیل فناوری بالا و ملاحظات امنیتی همیشه با مشکلات متعددی همراه بوده است. حالا با تلاش متخصصان ایرانی و بومی‌سازی این محصول دفاعی در زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور ضمن کاهش وابستگی به نمونه‌های خارجی نیاز داخلی تامین خواهد شد.

حرکت انسان زیر نظر چشم الکترونیک
چشم‌های الکترونیک در واقع مانند نوعی دزدگیر پیشرفته عمل می‌کنند که قابلیت‌های زیادی دارند. این دستگاه‌ها با دقت و حساسیت بالایی که دارند، می‌توانند حرکت انسان را تشخیص دهند و به همین جهت می‌توانند به‌عنوان سامانه‌های محافظتی یا حتی سامانه‌های کنترل مصرف توان مورد استفاده قرار گیرند. یک شرکت دانش‌بنیان موفق شده چهار مدل از این محصول را در سبد محصولات خود قرار دهد. در کنار مدل رایج، یکی از مدل‌هایی که این شرکت معرفی کرده، مدل راداری است که توانایی شناسایی تحرک از پشت موانع را دارد و ۳۵۰مترمربع را پوشش می‌دهد. این محصول برای استفاده در انبارها که پر از قفسه هستند، طراحی شده است. محصول دیگر این مجموعه چشم الکترونیک با قابلیت تشخیص حیوان است. عملکرد دقیق این دستگاه و تشخیص‌ندادن اشتباه حیوانات به‌عنوان عامل خطر، امر مهمی است که این شرکت دانش‌بنیان توانسته به این عملکرد دقیق برسد. محصول دیگر این شرکت، دارای قابلیت نصب سیم‌کارت و برقراری تماس در صورت تشخیص خطر است. این مدل به‌راحتی درون گاوصندوق قرار می‌گیرد. تمام مدل‌های معرفی‌شده نوع بی‌سیم هم دارند و دارای توان مصرفی بسیار کمی‌هستند.

برد مرکزی کنترل‌کننده  کمپرسور فشارقوی
برد مرکزی کنترل نیز از دیگر محصولات این شرکت دانش‌بنیان است. این محصول در کمپرسورهای فشارقوی استفاده می‌شود که تا حدود ۱۰۰ مترمکعب گازهای مختلف را به‌صورت فشرده با فشار ۳۰ اتمسفر در می‌آورد. این محصول برای صنایع مختلف مانند صنایع نفت و گاز و پاک‌سازی لوله‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. مدار کنترل‌کننده کمپرسورهای فشارقوی از نوع توربینی است که قابلیت فشرده‌سازی حجم بالایی از هوا و گازهای آروماتیک را دارد. این کنترل‌کننده از کلیه حسگرها و ترانسدیوسرها و انکودر دور موتور، سیگنال‌های ورودی را دریافت و با خروجی‌های اینورتر فرامین لازم را ارسال می‌کند. این برد با کمک صفحه‌نمایش قابلیت دریافت کلیه تنظیمات صورت‌گرفته از اپراتور را به چهار زبان انگلیسی، فارسی، ایتالیایی و اسپانیایی دارد.

حفاری با هدایتگر لیزری
با توجه به تنوع و گستردگی فعالیت‌ شرکت‌های حفاری در زمینه‌های مختلف ازجمله آبرسانی، فاضلاب، مترو و جاده‌سازی، داشتن آگاهی و اطلاعات دقیق و لحظه‌ای از جهت و موقعیت حفاری بسیار مهم است. به‌همین‌دلیل نیز سیستمی نیاز است تا بتواند به‌طور دقیق و مداوم و در مدت‌زمانی بسیار کوتاه از جهت و موقعیت حفاری بازخورد تهیه کند. از محصولات دانش‌بنیانی که در بازدید دکتر دهقانی از استان زنجان رونمایی شده هدایتگر لیزری ماشین حفاری است. در دو سال اخیر، شرکت دانش‌بنیان توسعه‌دهنده این محصول فعالیت منسجمی برای ساخت فرستنده‌ها و گیرنده‌های لیزری برای هدایت‌ دستگاه‌های حفاری تونل داشته است که توانسته مراحل تحقیق و توسعه و ساخت این تجهیزات را به‌صورت کاملا بومی به سرانجام برساند. این دستگاه برای اولین بار در ایران طراحی و تولید شده است و تمام اجزای آن به‌صورت داخلی طراحی، تولید و بومی‌سازی شده‌اند. این دستگاه برد هدایتی تا ۳۰۰ متر دارد.

جداسازی اجزا در دور بالا
سانتریفیوژهایی که در آزمایشگاه استفاده می‌شوند با چرخیدن سریع و کمک نیروی گریز از مرکز، ذرات سوسپانسیون را از مایع آن جدا می‌کنند. دستگاه سانتریفیوژ آزمایشگاهی دیجیتال ۲۸ شاخه منطبق با استانداردهای بین‌المللی می‌تواند تا ۵۰۰۰ دور در دقیقه و استفاده از الکتروموتور براشلس ایمنی، کارایی و کیفیتی مطلوب ارائه دهد. به‌دلیل طراحی و ساخته‌شدن تمامی قطعات این محصول در کشور، شرکت دانش‌بنیان تولیدکننده این محصول می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن خدمات پس از فروش ارائه دهد و همین هم باعث می‌شود تا صنعت آزمایشگاهی کشور با خیالی راحت بتواند بر توان داخلی تکیه کند. قیمت این محصول حدود ۷۰درصد از نمونه‌های خارجی کمتر است و همین موضوع هم می‌تواند به صرفه‌جویی ارزی کشور کمک شایانی کند.

خون‌گیری تحت خلأ
لوله‌های خون‌گیری تحت خلأ از لوازم پرکاربرد و مهم در حوزه پزشکی هستند که تقریبا در تمام مراکز پزشکی کاربرد دارند. خط تولید این لوله‌ها در یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان شهرستان خدابنده استان زنجان با حضور دکتر دهقانی فیروزآبادی افتتاح شد. در نخستین پروژه، این خط تولید ظرفیت تولید صدمیلیون لوله خون‌گیری تحت خلأ در سال را دارد. این پروژه می‌تواند کمبودهای کشور در زمینه این نوع لوله خون‌گیری را جبران کند. این شرکت دانش‌بنیان همچنین در نظر دارد با توسعه زیرساخت‌های خود خط تولید مجزایی با ظرفیت۵۰میلیون عدد در سال راه‌اندازی کند؛ با رسیدن به این مهم راه صادرات این محصول دانش بنیان به کشورهای منطقه هموار خواهد شد. این خط تولید در گام نخست قادر خواهد بود تا با تولید ۳۰میلیون لوله خون‌گیری تحت خلأ تقریبا یک‌سوم نیاز کشور را برآورده کند. در تولید این محصول حفظ کیفیتی قابل مقایسه با نمونه‌های با کیفیت خارجی از اهداف اصلی شرکت دانش‌بنیان تولیدکننده است. این خط تولید از ظرفیت تولید هشت‌میلیون لوله در ماه و صدمیلیون عدد در سال برخوردار است و ۳۰میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی سالانه به دنبال دارد.

نرم‌افزار بومی اسکادا
نرم‌افزار اسکادا ابزاری برای پایش و کنترل ابزار اتوماسیون زیردست به‌صورت جامع و یکپارچه از سوی مدیران و اپراتورهای یک مجموعه است. خدماتی مانند جمع‌آوری و ذخیره اطلاعات از راه دور و نمایش آن با رابط گرافیکی نرم‌افزار اسکادا ارائه می‌شود. این نرم‌افزار از محصولات راهبردی در حوزه کنترل و هوشمندسازی زیرساخت‌های انرژی به‌شمار می‌رود. یک شرکت دانش‌بنیان موفق شده است تا نسخه بومی این نرم‌افزار را توسعه و ارائه دهد. این نسخه قابلیت‌های متنوعی را در زمینه اتوماسیون صنعتی داراست. در اسکادا اپراتور به‌سادگی می‌تواند از وضعیت تک‌تک ابزارها مطلع شود و در صورت نیاز دستورات لازم را به کنترل‌کننده‌ها ارسال کند. همچنین اپراتور می‌تواند برای مؤلفه‌هایی از این دستگاه‌ها حد هشدار تعریف کند تا در صورت رسیدن مؤلفه‌ها و حسگرها به این مقادیر، کارشناسان مربوطه سریعا مطلع شوند. در صورت اضافه و کم‌شدن کنترل‌کننده‌ها یا تغییر تنظیماتی در آنها اپراتور اصلی به‌سادگی می‌تواند این موارد را برای سرور اسکادا تعریف و همچنین طرح و شمای جدیدی برای آنها تولید کند.