دانش‌بنیان‌ها در مسیر توسعه فناوری ارتباطات نسل‌ جدید

بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی طی چند دهه اخیر،توسعه فناوری حوزه‌های مختلف است‌؛ فناوری‌هایی كه نقش بسزایی در ارتقای جایگاه علمی ایران در منطقه و جهان دارد. هرچند این فناوری‌های نوظهور توانسته‌ كمك شایانی به توسعه علم و فناوری كشور داشته باشد اما باید زیرساخت‌های مورد نیاز برای توسعه آنها نیز فراهم شود تا نخبگان و شركت‌های دانش‌بنیان با بومی‌سازی این فناوری‌ها، بتوانند در جهت بی‌نیازی كشور از واردات فناوری‌های نوین گامی مؤثر بردارند. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری در رویكرد جدید خود توسعه فناوری‌های جدید را سرلوحه و اولویت‌ قرار داده است و برای تحقق این مهم ستاد‌های جدیدی را تشكیل داده است. یكی از این ستاد‌ها، ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات است. ستادی كه دستاورد‌های آن به شرط مهیا شدن زیرساخت‌های لازم، بركات و آورده‌های زیادی برای جامعه به ارمغان می‌آورد. در گفت‌وگو با دكتر سید محمد كرباسی، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به اهمیت توجه به این حوزه و زیرساخت‌های آن پرداخته‌ایم. 

درانقلاب چهارم صنعتی، ارتباطات واتصال‌پذیری به بخشی جدانشدنی ازفناوری‌های روزآمد تبدیل شده است. دكتر سید محمد كرباسی، دبیر ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات معاونت علمی و فناوری در این خصوص می‌گوید: از مأموریت‌های اصلی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری توسعه فناوری است. اكنون به علت تعدد موضوع‌های حوزه توسعه فناوری، ستاد‌های تخصصی زیادی ازجمله ستاد اتصال‌پذیری و ارتباطات در معاونت علمی شكل گرفته‌اند‌؛ این ستاد‌ها نقش مهمی در پیشبرد حوزه‌های مختلف علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ایفا می‌كنند. تمركز اصلی این ستاد نیز پیرامون بحث توسعه فناوری‌های مرتبط با حوزه مخابرات، هوشمندسازی واتصال‌پذیری است.عضو هیأت علمی دانشكده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف می‌افزاید: این ستاد از زمان تأسیس تاكنون پنج مأموریت اصلی «رصد فناوری وشناسایی زیست‌بوم فناوری»،«ترویج و توسعه فرهنگ فناوری»، «حمایت از طرح‌های پژوهشی»، «توسعه فناوری اولویت‌دار و ضروری» و «بازارسازی و بازاریابی و تجاری‌سازی» را دنبال می‌كند. جنس مأموریت رصد فناوری و شناسایی زیست‌بوم فناوری از نوع مطالعه ظرفیت‌های موجود، فناوری‌های نوین درسطح بین‌المللی وداخلی، شناسایی خلأها وموانعی از جنس قانون‌گذاری و سیاست‌گذاری است. درزمینه ترویج وتوسعه فرهنگ نیز سوادفناوری درسطح عموم مردم جامعه وعمدتا ازجنس برگزاری رویداد‌های ترویجی درمدارس و دانشگاه‌هاست. 
 
رصد تا تجاری‌سازی فناوری‌های حوزه مخابرات
دكتر كرباسی بیان می‌كند: حمایت از طرح‌های پژوهشی، دوره‌های تحصیلات تكمیلی، پایان‌نامه‌ها، رساله‌های دكتری و فرصت‌های مطالعاتی عمدتا از جنس بودجه پژوهشی وحمایت‌های بلاعوض است،هدف اصلی حمایت از طرح‌های باسطح آمادگی فناوری (TRL)‌ پایین است‌؛ فناوری‌های نوظهوری كه باید در وهله نخست روی فعالیت‌های پژوهشی آنها كار شود. سپس ایده‌ها و مفهوم از TRL۱ به سطح TRL۵ یا نمونه آزمایشگاهی و TRL۹ یا همان تجاری‌سازی ارتقا پیدا كند. وی خاطرنشان می‌كند: منظور از توسعه فناوری نیز فناوری‌هایی اولویت‌دار و ضروری است كه تحقیقات اولیه روی آن انجام شده و منتهی به نمونه اولیه شده‌اند. در این مأموریت ستاد ازشركت‌های دانش‌بنیان و هسته‌های نوپا حمایت می‌كند تا آنها به فضای توسعه فناوری ورود پیدا كنند. دراین مأموریت شركت‌های دانش‌بنیان و صنایع بزرگی مشمول اخذ اعتبارات و تسهیلات مالیاتی وامكانات قانون جهش تولید می‌شوند. بحث بازارسازی، بازاریابی و تجاری‌سازی نیز با همكاری ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان رقم می‌خورد. دراین زمینه نیز همكاری و تعاملاتی با ستاد‌های اقتصاد دیجیتال، فناوری‌های حوزه فضایی و حمل و نقل پیشرفته داشته‌ایم. 
 
توسعه فناوری با اعتبار مالیاتی ۶۰۰ میلیارد تومانی
هرچند عمر زیادی از تأسیس ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات نمی‌گذرد اما این ستاد طی هشت ماه اخیر تلاش‌های زیادی برای ایجاد زیرساخت‌های لازم انجام داده و مذاكرات مختلفی نیز با وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات به منظور اصلاح برخی قوانین و قواعد رگولاتوری انجام داده است. دبیر ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات در این باره می‌گوید: این فناوری‌ها مانند زیرساخت‌های ارتباطات نسل پنجم كه اكنون در كشور ایجاد شده‌اند، وارداتی هستند. هدف اصلی‌ این است که با حمایت از شركت‌های دانش‌بنیان و استفاده از اعتبار مالیاتی خود اپراتور‌ها، شرایطی ایجاد كنیم تا این فناوری‌ها در كشور بومی‌سازی شوند‌؛ از این‌رو معاونت علمی پاییز امسال دو توافق‌نامه با اعتبار مالیاتی ۶۰۰ میلیارد تومانی با دو اپراتور تلفن همراه كشور امضا كرد. وی می‌افزاید: منظور از اعتبار مالیاتی این است كه هر شركتی ـــ اعم از دانش‌بنیان و غیر دانش‌بنیان ـــ اگر در حوزه تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری كند و طرح آن مورد تأیید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری قرار گیرد و از پروژه‌های ضروری و اولویت‌دار كشور باشد، به همان میزان سرمایه‌گذاری، رقم مالیاتی از او كسر شود‌؛ براساس این توافق‌نامه قرار نیست بودجه‌ای از سوی معاونت علمی و فناوری به اپراتور‌ها داده شود بلكه هزینه‌ای كه هر اپراتور باید به‌عنوان مالیات بپردازد، صرف پروژه‌های تحقیق و توسعه آن شركت خواهد شد. این امر به بومی‌سازی محصولات منجر می‌شود‌؛ طرحی كه سال گذشته به‌عنوان قانون جهش تولید دانش‌بنیان تصویب شد و ثمره خوبی برای حمایت از تولیدات دانش‌بنیان به ارمغان ‌آورد. 
 
حمایت از دانش‌بنیان‌ها با هدف بومی‌سازی فناوری‌ها
ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات معاونت علمی و فناوری برای تحقق اهداف و آرمان‌های خود، برنامه‌های مختلفی را در دستور كارش قرار داده است‌؛ اهدافی كه می‌تواند آینده روشنی برای كشور ترسیم كند. دكتر كرباسی در این خصوص می‌گوید: ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات سه حوزه از فناوری «ارتباطات نسل ۵و۶»، «اینترنت‌اشیا و هوشمند‌سازی صنایع» و «امنیت‌سایبری» را محور اصلی كار‌های خود قرار داده است. محور‌های فرعی همانند توسعه ارتباطات ماهواره‌ای، توسعه ارتباطات كوانتومی و خودروی متصل نیز در حال پیگیری هستند. وی می‌افزاید: بومی‌سازی فناوری حوزه‌های مختلف از برنامه‌های آتی این مجموعه محسوب می‌شود‌؛ بومی‌سازی به این معنا نیست كه صفر تا ۱۰۰ یك فناوری حتما بومی‌سازی شود. ما به تبادل فناوری كشور‌های دیگر نیاز داریم. در بحث ارتباطات نیز هدف اصلی‌ فهرست بومی‌سازی فناوری‌های شبكه ملی اطلاعات است. همچنین در حوزه هوشمند‌سازی، بحث استفاده از ظرفیت اعتبار مالیاتی صنایع بزرگ را پیگیری می‌كنیم‌. اكنون برای تحقق این مهم با اپراتور‌ها و صنایع مذاكراتی انجام داده‌ایم كه‌ امیدواریم به‌زودی شاهد عقد قرارداد‌هایی در این زمینه باشیم تا این امر به هوشمند‌سازی صنایع و افزایش بازدهی آنها و كاهش مشكلات صنایع منتج شود. 

از تربیت نیروی انسانی تا توسعه كسب‌وكارهای جدید
به گفته دبیرستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات، در بحث امنیت سایبری هم برنامه‌های مشخصی دراین ستاد حال پیگیری است. ذیل تعهد تربیت ۱۰۰هزار متخصص آی‌سی‌تی كه وزارت ارتباطات در برنامه توسعه هفتم برای خود تكلیف كرده است، این ستاد نیز پیگیر موضوع تربیت و آموزش نیرو‌های متخصص حوزه امنیت سایبری است. همچنین با همكاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات قصد تدوین برنامه كلان ملی دارد. دكتر كرباسی بیان می‌كند: اكنون از حدود ۹۷۰۰ شركت دانش‌بنیان، حدود ۲۰۰۰ شركت در ارتباط با حوزه فناوری اطلاعات وارتباطات مانند برق، الكترونیك، نرم‌افزار، هوشمند‌سازی و امنیت سایبری فعالیت می‌كنند. حوزه آی‌سی‌تی به صورت تخصصی محدود‌تر است‌؛ تقویت این شركت‌ها با تزریق پروژه‌های ملی نسبت به افزایش تعداد آنها طی سال‌های آتی از اهمیت بیشتری برخوردار است. ازاهداف اصلی كه در این ستاد دنبال می‌كنیم، ایجاد كسب‌وكار‌های جدید است. ما در تلاشیم شركت‌های فعال این حوزه كنشگری و حضور پررنگ‌تری در بحث بومی‌سازی فناوری‌ها داشته باشںݦݐد.