کودکان امروز شهروندان آینده

به‌طور معمول و درنگاهی اجمالی وگذرا نقش کودکان در طراحی و برنامه‌ریزی فضاهای فرهنگی و محیط‌های شهری فراموش شده است، به‌طوری‌که به‌ندرت می‌توانند به فضاهای امن و خوشایند برای گذران اوقات‌فراغت و تعاملات اجتماعی دسترسی داشته باشند. در دورانی که رفتارهای غیراخلاقی، آلودگی‌های زیست‌محیطی، اولویت‌یافتن ترافیک، تراکم جمعیت و...امنیت فضاهای زیست‌بوم جامعه را به خطر انداخته وفضاهای باز وچندمنظوره به‌ندرت درترکیب با فضاهای شهری به‌ویژه کلانشهرها به چشم می‌آ‌یند. درحالی‌کـه فضاهای عمومی یادگیری فعال و رشد همه‌جانبه کودک را امکان‌پذیر می‌سازند، رشد روزافزون آپارتمان‌نشینی و تخریب خانه‌ها همچنین هجوم برنامه‌های تلویزیونی و شبکه‌های ماهواره‌ای، اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای و دسترسی به تلفن‌های هوشمند درسنین کودکی وخردسالی، نحوه گذران اوقات فراغت کودکان و نوجوانان را دستخوش تغییراتی بحران‌زا کرده است به‌ گونه‌ای که روزبه‌روز از تماس‌های اجتماعی کودکان با یکدیگر و سایر افراد جامعه کاسته شده است. توجه به نیاز کودکان درابعاد مختلف ازجمله نیازهای جامعه امروز است ودرکنارتامین نیاز سایرشهروندان ازبخش‌های مهمی است که دربستر فرهنگی ورویدادهای مهم جمعی و تاثیرگذار برنامه‌ریزی و اجرایی می‌شود.
 
فراگیری علم و مهارت در بستر بازی
همان‌گونه که نیاز به بازی، نیازی عمومی و جهانی است و مرزهای سن و جنس و موقعیت اجتماعی و پایگاه اقتصادی و جغرافیایی را درهم می‌شکند نیاز به آموختن و یادگیری نیز به همین میزان اهمیت دارد و شاید تمرکز بر آموختن و فراگیری علم در بستر بازی را بتوان الهام‌بخش برنامه‌ریزی و طراحی محیط‌های فرهنگی و در بخش شهری به‌صورت خاص برشمرد. از آنجا که هیچ چیز در ذات بازی نیست که آن را محدود به یک نسل کند و در قلمرو عمومی باید کل‌نگر بود، چنین به نظر می‌رسد که محوریت بازی می‌تواند به خلق فضاهایی منجر شود که هم بزرگ‌ترها در فعالیت‌های آن شرکت کنند و هم نقشی اساسی در فعالیت کودکان داشته باشند. از نقطه‌نظر اجتماعی حضور کودک در فضاهای عمومی و محیط‌های طبیعی که مگر با وجود بازی و سرگرمی‌های مورد استقبال او ممکن نمی‌شود، فرصت یادگیری مهارت‌های اجتماعی و رقابت سالم را با دیگر افراد جامعه می‌یابد و به همین سبب با آداب، رسوم، سنت‌ها، شیوه و منش زندگی، انگاره‌ها و ایده‌های متفاوت آشنا شده و حس همیاری و احترام به حقوق دیگران و پذیرش تفاوت‌ها در او تقویت می‌شود. 
 
نقش کتابخانه در رشد تربیتی کودکان
با توجه به تعریف کتابخانه‌های مرکزی به‌عنوان مهم‌ترین مرکز اجتماعی ــ فرهنگی و تربیتی کلانشهرها و شهرهای بزرگ ایران اسلامی و با نظر به اهداف طرح ایجاد کتابخانه‌های مرکزی برای ارائه خدمات متنوع و متکثر مطابق با استانداردهای جهانی، ایجاد فضایی عمومی اختصاص داده شده به فعالیت‌های فراغتی کودکان که امکان خلق مکان به مثابه عرصه‌ای عمومی را نیز سبب شود، می‌تواند بخشی از هدف تعلق مجموعه به انواع رده‌های سنی از فعالان عضو کتابخانه‌های عمومی را تامین کند. ایجاد بخش کودک و آماده‌سازی فضایی مبتنی بر کتاب کودک و ایجاد فضای تفریح و بازی به همین منظور مورد تاکید است و به نظر می‌رسد بتواند محدوده تحت‌تاثیر را به یکی از مراکز فعال و سرزنده تبدیل کند. برپایی این بخش در مجموعه کتابخانه‌های مرکزی و کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان یک عامل موثر در تکمیل سیر زندگی شهری و رشد تربیتی کودکان لازم می‌نماید. از این رو ضروری است تعریف و تنظیم فعالیت‌ها یا قابلیت‌های فضای کتابخانه‌ها بتواند امکان تجربه و رخداد جنبه‌هایی از زندگی شهری را برای شهروندان با تاکید بر فعالیت‌های تعریف‌شده برای کودکان فراهم آورد. 
 
نظام فعالیتی بخش کودک کتابخانه‌های مرکزی 
بخش کودک و با تمام شاخص‌های مورد توجه و دکان‌‌مانند فضای بازی با محصولات فرهنگی و کتب گروه سنی خردسال و کودک با هدف تبدیل به مکان مورد استقبال والدین و کودکان و دارا‌‌ بودن شاخص‌های یک عرصه عمومی لازم است طی فرآیند سالم اجتماعی‌شدن و بالندگی مهم‌ترین عامل یعنی حس امنیت در مکان به‌تبع حضور نظارت بزرگسالان محروم کند. ضروری است تا فضاهایی که کودکان در آنها حضور می‌یابند تقویت‌کننده امکان تعاملات بین نسل‌ها باشد و سبب همبستگی بیشتر کودکان با والدین‌شان شود، فضایی که علاوه بر برنامه‌ریزی و طراحی هدفمند برای کودکان، والدین را نیز نسبت به همدلی و مصاحبت با فرزندان‌شان ترغیب کند. این عنایت تدبیر قابل توجهی خواهد بود در پوشاندن فاصله‌ای که به سبب رشد روزافزون زندگی مکانیکی و کار در دنیای امروز میان والدین و فرزندان ایجاد شده است. به همین سبب توصیه می‌شود تا در طرح نظام فعالیتی و نیز ساختار کالبدی ــ فضایی امکان حضور چند نسل و تعامل میان آنها در فضایی ایمن فراهم شود. لازم است باغ کودک و بازی مکانی برای اولین تجربه‌های شهروندی و زندگی شهری برای کودکان تلقی شود. نظام فعالیتی در بخش کودک کتابخانه‌های مرکزی به گونه‌ای طراحی شده است تا فراهم‌آور زمینه‌های آموزش با مسائل مربوط با کتاب و تماس با کتاب و سایر محصولات فرهنگی در هر شکل آن همراه با جذابیت‌های بصری و دسترسی امکانات برای خردسالان و کودکان موجود باشد. این ملاحظات نه‌تنها در پیدایی شناخت از کتاب و فضای کتابخانه موثر خواهد بود، بلکه حس احترام به آن و ضرورت حفظ و نگهداری از آن و ایجاد تعلق برای حضور بیشتر را در اذهان کودک نهادینه می‌کند.

اهمیت کتاب و کتابخوانی کودکان 
فصل الخطاب بیانات داهیانه رهبر معظم انقلاب در خصوص اهمیت کتاب و کتابخوانی دردیدار با کتابداران که تاکید بر اهمیت خواندن کودکان را دارند: ...اهتمام به کتاب درواقع قوامش به اهتمام به کتابخوانی است. درجامعه باید سنت کتابخوانی رواج پیدا کند. فایده‌ سوادآموزی این است. اثرحرکت و نهضتی که در کشورها برای ریشه‌کن کردن بی‌سوادی انجام می‌گیرد، عبارت است از همین، که بتوانند ازاین مجموعه‌ عرضه‌کننده فکر و ذوق واستعداد دیگران استفاده کنند؛ این بدون کتابخوانی امکان‌پذیر نیست. به گمان من، یکی ازبدترین و پرخسارت‌ترین تنبلی‌ها، تنبلی درخواندن کتاب است.هرچه هم انسان به این تنبلی میدان دهد، بیشتر می‌شود. کتابخوانی باید درجامعه ترویج شود و این کار برعهده‌ همه‌ دستگاه‌هایی است که دراین زمینه مسئولند؛ از مدارس ابتدایی بگیرید ــ که برنامه‌هایی باید باشد که کودکان ما را از اوان کودکی به خواندن کتاب عادت بدهد؛ خواندن با تدبر، خواندن با تحقیق و تأمل تا دستگاه‌های ارتباط‌جمعی، تا صداوسیما، تا وسایل تبلیغاتی گوناگون.../ مقام معظم رهبری مدظله‌العالی /۱۳۹۰.۰۴.۲۹