جای خالی فلسطین روی صحنه‌

این خود انگیزه‌ای شد برای آن‌که با مردم غزه و فلسطین همدردی شود. این نکته را نیز باید یادآوری کرد هنوز هم این جای خالی بسیار محسوس است و ای کاش به دور از شعارهای رایج بشود در این زمینه اقدامی موثر کرد. اما در ادامه ضمن بررسی سه نمونه برجسته از نمایش‌های صحنه‌ای درباره نپرداختن به‌این موضوع حساس هم خواهیم‌پرداخت:
 
انقلاب حماسه و سنگ
این روزها که حملات ددمنشانه رژیم صهیونیستی به منازل مسکونی نوار غزه شدت گرفته‌است و شاهد شهادت بسیاری از زنان و کودکان بی‌دفاع در قدس اشغالی و کرانه باختری هستیم، می‌توان نگاهی نیز به نمایش‌هایی داشت که درباره فلسطین اشغالی در طول سال‌های مختلف در تئاتر کشور تولید شده‌اند و به این نکته پرداخت که چگونه هنرمندان تئاتر از این طریق همراهی خود را با مقاومت مردم فلسطین به تصویر کشیدند.
«انقلاب حماسه و سنگ» ازجمله نمایش‌هایی است که درباره مقاومت مردم فلسطین تولید شده و هادی مرزبان، کارگردان این اثر دلیل شکل‌گیری آن را تصاویر شهادت پسربچه‌ای دانست که به نماد مقاومت تبدیل شد. هادی مرزبان نویسنده و کارگردان شناخته شده و فعال تئاتر ایران است که با همراهی همسرش فرزانه کابلی، این نمایش را بر پایه حرکت و فرم روی صحنه آورد. این نمایش سال۷۹ در نوزدهمین جشنواره تئاتر فجر به صحنه رفت و بعد از آن نیز علاوه بر اجرای عمومی، بارها به مناسبت‌های مختلف در تالار وحدت اجرا شد.
مرزبان علت شکل‌گیری این اثر نمایشی را عکس و فیلمی دانست که از محمد الدوره، کودک فلسطینی منتشر شد و درآغوش پدرش به طرز ناباورانه‌ای در مقابل چشم جهانیان به شهادت رسید. شهادت دردناک محمد الدوره توسط نظامیان رژیم صهیونیستی در ۳۰سپتامبر۲۰۰۰ و در دومین روز از انتفاضه دوم فلسطین روی داد و این صحنه با گذشت بیش از ۲۰سال همچنان درذهن مسلمانان جهان زنده است.
مرزبان درباره شکل‌گیری این اثر نمایشی گفت: ایده نمایش «حماسه انقلاب و سنگ» زمانی شکل گرفت که تصاویر پدر و پسری که گوشه خیابان مورد تیراندازی نیروهای اسرائیلی قرار گرفته‌بودند و در نهایت منجر به کشته شدن آن پسر بچه ۱۲ساله شد، به شکل گسترده‌ای انتشار یافت که بسیار دردناک بود. این تصاویر روی من اثر بسیار بدی گذاشت و همان لحظه تصمیم گرفتم نمایشی درارتباط با مردم فلسطین و رنجی که می‌کشند آماده کنم.
وی ادامه داد: این نمایش کاملا خودخواسته و دلی شکل گرفت و بدون حمایت آن‌چنانی روی صحنه رفت اما در مقاطع مختلف تقاضا برای اجرای نمایش زیاد بود و ما در مناسبت‌های مختلف با تغییراتی اندک کار را روی صحنه بردیم. یکی از بخش‌های نمادین این نمایش، صحنه‌ای است که در آن فرزانه کابلی شمشیر به دست گرفته که آن را از روی عکسی برداشت کردیم که در آن یک زن فلسطینی به همین شکل تصویر شده‌است.
وی یادآور شد: نمایش انقلاب حماسه و سنگ درست در بحبوحه اتفاقات انتفاضه دوم شکل گرفت و اثری بود بدون دیالوگ که تنها بر حرکات فرم استوار بود و در آن مقاطعی از زندگی مردم فلسطین از زمانی که در رفاه و آرامش هستند تا زمانی که در اوج شادی مورد بمباران هواپیماهای رژیم صهیونیستی قرار می‌گیرند، به تصویر کشیده می‌شد و در نهایت نمایش با مقاومت مردم فلسطین به پایان می‌رسید.
مربان در پایان صحبت‌هایش بیان کرد: نمایش به دلیل این‌که نیازمند امکانات ماشینی بود تنها قابلیت این را داشت که در تالار وحدت به صحنه برود. در طول این سال‌ها بودند هنرمندانی که به دور از کلیشه‌های رایج به صورت خودخواسته و دلی دست به تولید آثاری با این مضمون زده‌اند که ایده شکل‌گیری هر یک از این آثار داستان و روایتی شخصی دارد، از همین رو به تولید آثاری تاثیرگذار منجر شده‌است.
   
«هفت کودک یهودی» و سانسور رژیم صهیونیستی
مریم معترف هم در اختتامیه جشنواره مقاومت ــ فتح خرمشهر نمایش «هفت کودک یهودی» را در همدردی با مردم فلسطین و غزه در سال۸۸ روی صحنه برد.این نویسنده و کارگردان گفت: این نمایش نوشته سارا چرچیل، نویسنده انگلیسی است و در جریان هجوم وحشیانه صهیونیست‌ها به غزه در رویال کورت انگلستان به صحنه رفت که با مخالفت شدید صهیونیست‌ها از اجرای آن ممانعت به عمل آمد. همچنین اجرای آن در نیویورک با مخالفت صهیونیست‌ها چنین سرنوشتی پیدا کرد.معترف این نمایشنامه را اثری انعطاف‌پذیر خواند که می‌تواند با یک یا چند بازیگر به صحنه برود و گوشه‌ای از جنایات رژیم صهیونیستی را پیش روی مردم قرار دهد.
   
شاپر‌ک‌هایی برای روایت فلسطین
نصرا... قادری در دهه ۷۰ نمایش «شاپرک‌ها» را با موضوع فلسطین برای گروه سنی کودک و نوجوان تولید و در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان روی صحنه برد. پرداختن به موضوع فلسطین برای شناخت نسل آینده یکی از ضرورت‌ها به نظر می‌رسد زیرا به آگاهی نسلی منجر می‌شود که می‌دانند چگونه فرهنگ مقاومت ملت‌ها را از پیچ و خم تاریخ اسعتمارگر بیرون می‌برد. قادری که همواره دغدغه‌های انقلابی خود را در آثار نمایشی خود نشان داده، با دغدغه شخصی و به دور از بهره‌گیری از حمایت‌های خاص به موضوع فلسطین پرداخت و سال ۱۳۷۴ نمایش شاپرک‌ها را ویژه گروه سنی نوجوان تولید کرد و روی صحنه برد. او درباره تولید و اجرای این نمایش گفت: شاپرک‌ها در ارتباط با مسأله فلسطین است و داستان برای گروه کودکان و نوجوانان نوشته شده و روایتگر عنکبوت پیری است که شهر شاپرک‌ها را غصب می‌کند و در پایان همه را از بین می‌برد و شهر را تصاحب می‌کند.
وی با اشاره به این موضوع که این نمایش سرنوشت غم‌انگیزی داشت، گفت: این نمایش تنها یک ماه اجرا شد و بعد از یک ماه اجرا هم گروه شهید شد. بعد از اجرای این نمایش مثل خیلی از جاهای دیگری که اخراجم کردند، من را از کانون پرورش فکری اخراج کردند و گروه نمایشی از هم پاشید.قادری درباره این‌که چرا درباره موضوعی چون فلسطین کمتر شاهد تولید و اجرای آثار نمایشی با کیفیت و در خور هستیم، تأکید می‌کند: حقیقت قضیه خیلی روشن است. اولین مسأله این است که وقتی به این موضوعات بپردازید، گفته می‌شود کار سفارشی است. وقتی به موضوع فلسطین بپردازید به دلیل نوع حمایتی که حکومت از فلسطین کرده، این تصور به وجود می‌آید که کار سفارشی است. برخی هنرمندان به این موضوع علاقه‌مندند و سراغ تولید و اجرای کار می‌روند ولی در تئاتر ایران که تهیه‌کننده اصلی دولت است و مدیران دولتی باید برای تولید و اجرای با کیفیت آثار سفارش می‌دادند، هرگز برای مدیران دولتی این مسأله مطرح نبوده که در زمینه تولید و اجرای آثار نمایشی درباره موضوع فلسطین از هنرمندان دعوت به کار کنند. وی معتقد است وقتی هنرمند نتواند دغدغه‌های خود را به صحنه ببرد که ارضای عاطفی شوند، قطعا درباره مسائلی چون فلسطین به ندرت شاهد شکل‌گیری آثار هنری هستیم.
این هنرمند تئاتر تصریح کرد: نکته دیگر ممیزی است، در پرداختن به موضوع فلسطین برخی نکات دچار ممیزی می‌شود که این امر کار هنرمند را الکن می‌کند. نکته دیگری که در سینما و تئاتر وجود دارد این است که وقتی فیلم یا تئاتری تولید می‌کنیم، نگاه‌مان به آن‌سوی مرزها و جشنواره‌های بین‌المللی نیز هست. مسأله فلسطین موضوع جشنواره‌پسند خارجی نیست.
   
مرگ سوژه‌های ناب
با توجه به مسأله فلسطین که در چهار دهه اخیر از موضوعات قابل توجه برای نظام اسلامی بوده، تولید چنین نمایش‌های اندکی برای صحنه‌های تئاتر می‌تواند ترک فعل نهادهای فرهنگی و هنری را به خوبی نشان دهد. این‌که در طول تاریخ تراژدی‌های مختلفی هنوز به صحنه می‌روند و حتی در آنها نیز کشتن کودک هنوز یک تابو محسوب می‌شود، چرا نباید مسأله فلسطین بر صحنه‌های تئاتر ایران ساری و جاری باشد. نشان دادن تراژدی‌ای که این روزها در غزه روی می‌دهد، چرا نباید مورد توجه جامعه تئاتری ایران قرار گیرد و نهادهای مختلف فرهنگی و هنری چرا برای روشنگری جامعه به این موضوع توجه نشان نمی‌دهند؟ کشته شدن این همه کودک در نواز غزه، برکندن نقاب از چهره خونخوار رژیم صهیونیستی، ارائه مفاهیمی همچون عزت و مقاومت در برابر ظلم به نسل آینده، رساندن صدای مظلوم به گوش جهان و تبیین‌گری برای اندیشه و نگاه نظام اسلامی، از نکاتی است که می‌تواند با هنر نمایش و ارائه آن بر صحنه‌های تئاتر به پرورش نسلی ختم شود که فرهنگ ایرانی و اسلامی را به نسل‌های بعدی منتقل کند؛ اگر حمایت‌های لازم در این عرصه از سوی نهادهای فرهنگی هدفمند باشد.