بسترسازی برای توسعه فناوری‌های روز دنیا

ستاد توسعه فناوری‎های نرم و فرهنگی از جمله ستادهایی است که به‌تازگی فعالیت خود را در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری آغاز کرده است؛ ستادی جدید متناسب با تغییرات و پیشرفت‎های دنیای مدرن که قرار است تلاش کند تا کشور از فناوری‎های روز جا نماند. این‌که ستاد توسعه فناوری‎های نرم و فرهنگی با چه برنامه‎ها و اهدافی فعالیتش را شروع کرده، موضوعی است که می‎خواهیم در این مطلب به آن بپردازیم.

روح‌ا... دهقانی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور در شورای سند توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم که اوایل مرداد ۱۴۰۲ برگزار شد، دلیل نیاز به ایجاد ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی را این‌طور توصیف کرد: «شکاف‌هایی که نوآوری‌های فناورانه در جامعه ایجاد کرد، بسیار عمیق بود و این چالش که چگونه می‌توان نوآوری و فناوری را با جامعه و مردم پیوند زد، زمینه را برای شکل‌گیری مفهوم نوآوری‌های اجتماعی فراهم کرد. در نوآوری‌های اجتماعی، بال نوآوری و خلاقیت پررنگ‌تر از بال فناوری است و بر همین اساس، خلأها و شکاف‌های جامعه به کمک نوآوری‌های اجتماعی با نقش‎آفرین کردن مردم در عرصه اقتصاد پر می‌شود.» 
نوآوری اجتماعی به این معناست که می‌توان مسائل اجتماعی را با رویکردهای نوآورانه، پایدارتر، موثرتر و کارآمدتر حل کرد به طوری که بهره‌وری آن بیشتر از روش‌های سنتی باشد. با این تعبیر مشخص است که شرکت‎های دانش‌بنیان، خلاق و نوآور باید متناسب با فناوری‌های جدید به‌روز شوند. از طرفی مالکیت فکری هم مسأله مهمی است که قرار است این ستاد برای آن برنامه‌ریزی مدونی داشته باشد؛ زیرا اقتصاد دانش‎بنیان به دارایی‎های نامشهود و مالکیت فکری وابسته است و بدون آن معنا و مفهوم خود را از دست می‎دهد. 

توسعه صنایع فرهنگی با ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز

ضرورت توسعه فناوری‎های نرم و فرهنگی در بند الف اولویت‎های نقشه جامع علمی کشور ذکر شده است و از آنجا که بخش بزرگی از آینده توسعه اجتماعی، فرهنگی و کارآفرینی کشور به حوزه شرکت‎های دانش‌بنیان و صنایع خلاق و نوآور وابسته است، نیاز به ستادی برای ساماندهی و برقراری ارتباط موثر بین این شرکت‎ها احساس می‎شد. شاید فکرش را نکنید اما همین صنایع خلاق و نوآور گردش مالی حدود ۲۷۰۰میلیارد دلاری را برای کشور رقم زدند و بیش از ۵۰میلیون شغل ایجاد کرده‎اند. این در حالی است که اگر حمایت‎های بیشتری دریافت کنند و بتوانند با سازمان‎ها و نهادهای مرتبط با فعالیت خود آشنا شوند در تامین نیازهای کشور هم موثرتر خواهند بود. بنابراین وجود ستاد توسعه فناوری‎های نرم می‎تواند به تامین زیرساخت‎های مورد نیاز برای توسعه شرکت‎ها و صنایع کمک کند. هم‌اکنون ۱۵۰۰شرکت خلاق در کشور فعال است که معاونت علمی تلاش کرده با حمایت مالی، ارائه تسهیلات و مشاوره و منتورینگ، سطح کیفی آنها را ارتقا دهد و زیرساخت‌های لازم برای دسترسی به فناوری‌های جدید را برای‌شان فراهم کند. همچنین ایجاد حدود۷۰ خانه خلاق و نوآوری در کشور باعث شده که خدمات شتابدهی ،  توسعه بازار، توسعه محصول و سرمایه‎گذاری از ایده تا محصول برای شرکت‌ها با کیفیت بهتری انجام شود و بتوانند بدون این که برخی مسیرهای پر ریسک را تجربه کنند و احیانا در آن شکست بخورند از راهنمایی‌ها و تسهیلات خانه‌های خلاق بهره‌مند شوند.

ارتقای فناوری‌ در مسیر تعاملات جهانی

استفاده از فناوری‌های واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و هوش مصنوعی از روش‎های موثر توسعه کسب‌و‎کارها و حتی فضای گردشگری و میراث فرهنگی کشورهاست. از دیگر اهداف ستاد توسعه فناوری‎های نرم و فرهنگی، دستیابی به نظام نوآورانه‌ای است که بتواند صنایع فرهنگی ایران را با شکلی مناسب برای عرضه در جهان آماده کند. با دستیابی به چنین نظام ساختاریافته‌ای می‌توان تعاملات فرهنگی ایران در منطقه و جهان به‌ویژه جهان اسلام را ارتقا داد. به همین خاطر است که از مهم‌ترین مسئولیت‌های ستاد توسعه فناوری‌های نرم و فرهنگی، سیاست‌گذاری براساس پایش سالانه فعالیت شرکت‌ها و بررسی فناوری‌های جدید جهانی است تا بتواند ریل‌گذاری دقیقی برای اجرای اهداف داشته باشد. گسترش مخاطبان ملی و فراملی، افزایش تولیدات فرهنگی و دانش فنی، دستابی به نظام نوآوری کارآمد صنایع فرهنگی از دیگر اهدافی است که در عملیاتی کردن سند ستاد توسعه فناوری مورد توجه قرار گرفته تا درنهایت با ایجاد برند‌های معتبر جهانی برای محصولات بومی، جایگاه نخست صادرات محصولات فرهنگی و بومی نصیب کشور عزیزمان شود. ۲۲ نهاد و وزراتخانه متولی این سند هستند و این عدد به‌وضوح نشان می‌دهد که برای به ثمر نشستن فعالیت‌های ستاد، ساختارها و نهادهای حاکمیتی و دولتی زیادی باید در کنار هم فعالیت کنند. به تعویق انداختن و همکاری نکردن هر یک از این بخش‌ها، خلل زیادی در برنامه تدوین‌شده ایجاد خواهد کرد.