آب، تشنه مدیریت مصرف

بررسی‌ها نشان می‌دهد با این‌که بخش صنعت کمترین مصرف آب را دارند باز هم در بازچرخانی آب پیشرو هستند و بخشی از نیازهای خود را از آب‌های تجدید‌پذیر تامین می‌کنند.

کشاورزی سنتی در کنار عدم مدیریت مصرف در طول چهار دهه گذشته باعث شده اکنون منابع آبی ایران تحت فشار قرار بگیرند. از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهند متوسط مصرف آب هر فرد در ایران بالاتر از استانداردهای جهانی است. تجمیع این موارد در کنار خشکسالی اتفاق افتاده باعث شده تا آب بیشتر مورد توجه مردم و مسئولان قرار بگیرد.

آب مایه حیات است. این جمله چند دهه‌ای است که در مراکز آموزشی به دانش‌آموزان گفته می‌شود تا بتوانند فرهنگ‌سازی کنند اما در عمل اتفاق خاصی نیفتاده است. بحران آب اکنون به یک چالش برای اغلب کشورهای جهان تبدیل شده و کاهش نزولات آسمانی نیز مشکلات را افزوده است. بسیاری از کشورها برای کاهش فشار به منابع آبی به آب‌های تجدیدپذیر رو آورده‌اند و برخی از آنها تا ۱۰میلیون متر‌مکعب از این بخش بهره‌مند می‌شوند اما در ایران به زحمت به ۱۰۰۰ متر‌مکعب می‌رسد، لذا کشور ایران با احتساب همه ظرفیت‌های طبیعی در حوزه منابع آب، به‌عنوان یک کشور با محدودیت‌های منابع آبی است و در چنین کشوری، مدیریت آب بایستی متمرکز بر مدیریت مصرف باشد، به‌نحوی‌که روش‌ها و عادات مرسوم مصرف به سمت مصرف بهینه سوق داده شود. تا صحبت از مدیریت مصرف آب به میان می‌آید در اذهان عمومی نقش وزارت نیرو مطرح می‌شود اما دستگاه‌های دیگر مانند وزارت جهاد کشاورزی، وزارت راه‌و‌شهرسازی، وزارت کشور و بسیاری از دستگاه‌های دیگر نقش ایفا می‌کنند. در بخش کشاورزی که بیشترین سهم در مصرف آب را دارد به نظر می‌رسد مواردی مانند اجرای الگوی کشت که توسط وزارت جهاد کشاورزی تهیه می‌شود وارد فاز اجرایی شود. همچنین استفاده از روش‌های نوین آبیاری در کنار کشت محصولات کم‌آب‌بر نیز باید مورد توجه قرار بگیرد.

ناچار به مدیریت مصرف

در طول سال‌های گذشته که منابع آبی پاسخگوی نیازهای کشور بود باید مدیریت مصرف آب اجرا می‌شد. در طول یک دهه گذشته نیز این امکان فراهم بود اما متاسفانه رفتار منفعلانه دولت قبل در این زمینه باعث شد نه‌تنها منابع آبی حفظ نشود، بلکه اکنون بسیاری از سدهای کشور خالی باشد. در واقع اکنون تنها راهی که برای بخش آب باقیمانده، مدیریت مصرف است. مصرف در بخش کشاورزی، خانگی و صنعتی. این موضوع به دو بخش تقسیم می‌شود؛ بخش ابتدایی مربوط به دولت و دستگاه‌های اجرایی است و بخش بعدی نیازمند همکاری مردم خواهد بود که باز هم دولت در فرهنگ‌سازی باید گام بردارد. همچنین نوسازی لوله‌ها و تجهیزات آب نیز باید مورد توجه مسئولان حوزه آب  قرار گیرد.  به نظر می‌رسد دولت در شرایط بحرانی باید با پر‌مصرفان آب برخورد جدی داشته باشد. اکنون قیمت تمام‌شده هر متر‌مکعب آب حدود ۱۰‌هزار تومان تمام می‌شود و با قیمت کمتر از ۲۰۰ تومان در اختیار مشترکان قرار می‌گیرد. با توجه به این‌که آب یارانه زیادی دارد دولت باید همان‌طور که در بخش مدیریت مصرف آب مشوق در نظر گرفت تا پایداری شبکه را حفظ کند در این بخش نیز اقداماتی را انجام دهد. همچنین همکاری دو وزارتخانه نیرو و جهاد کشاورزی در این زمینه اهمیت زیادی دارد و هر سال باید الگوی کشت با نظر دو دستگاه باشد.

ماموریت وزارت نیرو برای مدیریت آب

فیروز قاسم‌زاده، سخنگوی صنعت آب در گفت‌و‌گویی که با خبرنگار جام‌جم داشت به موضوع مصرف آب اشاره کرد و توضیح داد: مدیریت منابع و مصارف حوضه‌های آبریز در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت در قالب مدیریت منابع و مصارف هر حوضه پیش‌بینی و دنبال می‌شود. به نحوی که در ابتدای هر سال آبی، برنامه مدیریت منابع و مصارف هر حوضه آبریز استخراج و در طول سال آبی، بسته به وضعیت منابع آبی و وضعیت اقلیمی در چند نوبت به‌روز‌رسانی می‌شود.

وی افزود: در استان‌هایی که دارای تنش آبی باشند برنامه‌ها و تکالیف دستگاه‌های مختلف تدوین مورد پیگیری قرار می‌گیرد. در‌خصوص برنامه‌های بلندمدت و مداوم نیز، مدیریت منابع و مصارف آب کشور در قالب برنامه سازگاری با کم‌آبی تا افق سال ۱۴۰۵ پیش‌بینی شده است و در این برنامه وظایف همه دستگاه‌های ذی‌نفع و ذی‌مدخل در امر مدیریت مصرف به تفکیک آمده است.

 مدیرکل دفتر اطلاعات داده‌های آبی کشور تاکید کرد: در حوزه تکالیف وزارت نیرو در امر مدیریت مصرف نیز مواردی نظیر نصب کنتورهای هوشمند، مدیریت توامان آب و برق برای جلوگیری از برداشت‌های مازاد چاه‌های مجاز، انسداد چاه‌های غیرمجاز، تحویل حجمی آب در شبکه‌های آبیاری براساس الگوی کشت و فرهنگ‌سازی در حوزه مدیریت مصرف بخش‌های مختلف، مواردی است که دنبال می‌شود.