پدافند غیرعامل «از مردم و برای مردم»

1- امنیت، کالای بسیار گران و کمیاب دنیای مدرن است. به ویژه در منطقه جنوب غرب آسیا که جمهوری اسلامی ایران، دگر تمدنی غرب مدرن محسوب می‌گردد تامین و تضمین امنیت یک کارویژه بسیار راهبردی و حیاتی است. نگاهی به راهبردها و برنامه‌های دشمن طی چهار دهه گذشته علیه جمهوری اسلامی نیز اثبات می‌کند که دشمن مهم‌ترین اهداف خود در ایران را در حول و حوش توسعه ناامنی متمرکز ساخته است. حمایت از گروه‌های تروریستی در اوان انقلاب، تحمیل جنگ 8ساله، هدایت و پشتیبانی گروه‌های تجزیه‌طلب و حتی تحمیل تحریم‌های چندلایه اقتصادی همه و همه در راستای یک هدف است و آن زدودن امنیت در ابعاد و لایه‌های مختلف از ایران اسلامی.

2- در مسیر راهبرد ایران قوی، یکی از مهم‌ترین زیرساخت‌ها، زیرساخت امنیت است. اساسا منهای امنیت هیچ پیشرفت و حرکت رو ‌به جلویی متصور نیست. تامین و تضمین امنیت زیرساخت زندگی و پیشرفت مردم و مهم‌ترین هدف تمامی دولت‌هاست. طبیعی است که در مسیر دستیابی به راهبرد ایران قوی که مبتنی بر مولفه‌ها و ارکان متعددی است نقش امنیت کلیدی و راهبردی است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در تبیین راهبرد ایران قوی نقش و وظیفه تامین و تضمین امنیت را به نیروهای مسلح سپرده‌اند. ایشان در این زمینه می‌فرمایند: «مسئولیت نیروهای مسلح، مسئولیت امنیت عمومی کشور است. «امنیت» یعنی چه؟ امنیت زیرساخت همه‌ ابعاد زندگی یک جامعه است، یک زیرساخت عمومی است؛ از مسائل شخصی بگیرید تا مسائل اجتماعی، تا مسائل عمومی، تا مسائل خارجی؛ امنیت زیرساخت همه‌ اینها است. در مسائل شخصی، معنای امنیت این است که شما شب بتوانی با خیال راحت در خانه‌ خودت بخوابی، صبح بتوانی با خیال راحت و بدون دغدغه فرزندت را به مدرسه بفرستی، بتوانی به محل کسب و کار بروی، بتوانی بدون دغدغه به نماز جمعه بروی. ببینید، به آن کشورهایی نگاه کنید که این بی‌دغدغگی را ندارند در هیچ کدام از این مراحل؛ نه شب با خیال راحت می‌توانند بخوابند، نه روز می‌توانند سر کار بروند، نه می‌توانند با خیال راحت به تماشای بازی‌های ورزشی بروند، نه می‌توانند به نماز جمعه بروند و نه می‌توانند به مسافرت بروند. مخصوص کشورهای کوچک هم نیست؛ در کشورهای بزرگ، از همه بدتر آمریکا، در رستوران امنیت نیست، در دانشگاه امنیت نیست، در مدرسه‌ کودکان امنیت نیست، در فروشگاه امنیت نیست. «امنیت» در مسائل شخصی یعنی این؛ یعنی شما بتوانید خودتان، فرزندان‌تان، خانواده‌تان با احساس امنیت زندگی کنید؛ کارتان، کسب‌تان، مسافرت‌تان و تفریح‌تان همراه با امنیت باشد.»

3- اساسا اهمیت و ادراک کارآمدی سیستم‌ها در تامین امنیت کمتر مورد توجه و دقت افکار عمومی است و به نوعی این کارکرد مغفول است. در حدیث منتسب به رسول گرامی اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) نیز آمده است: نعمتان مجهولتان الأمن و العافیه. در واقع اهمیت و حیاتی‌بودن خدمت امنیت زمانی مشخص می‌گردد که این نعمت از دست ‌رفته و فقدان آن احساس می‌گردد. برای نسل‌های سوم و چهارم انقلاب اسلامی که خاطره تلخ ترور‌های دهه 60 یا هشت‌سال دفاع مقدس را ندارند شاید وجود امنیت در کشور یک امر بدیهی باشد اما آنهایی که سابقه بیشتری دارند خاطرات تلخ روزهای گذشته را فراموش نکرده‌اند.

4- امنیت در دنیای جدید در لایه‌ها و سطوح مختلفی قابل تعریف و دسته‌بندی است. امنیت فردی، اجتماعی، عمومی، خانوادگی،داخلی، ملی،منطقه‌ای، بین‌المللی،سایبری، نظامی، اقتصادی، فرهنگی،روانی و.... همه گونه‌هایی از شیوع و رسوخ مفهوم امنیت در سطوح مختلف زندگی بشری و مناسبات اجتماعی است. اما آنچه قابل توجه است آن که امنیت به تدریج از لایه‌های سنتی در حال کوچ‌کردن به لایه‌های مدرن و نوین است. امنیت در حوزه سایبری، امنیت در حوزه زیستی و امنیت در حوزه کارکرد‌ زیرساخت‌ها از جمله این عرصه‌های نو محسوب می‌گردند.

5- سازمان پدافند غیرعامل کشور به عنوان متولی امر دفاع غیرنظامی کشور اساسا در مسیر حفاظت از مردم و صیانت از زیرساخت‌ها در برابر تهدیدات نوین دشمن گام برمی‌دارد. این سازمان در سال 84 با تایید مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) تشکیل شده و یک نهاد حاکمیتی است که به منظور افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، تسهیل مدیریت بحران و ارتقای پایداری ملی در برابر انواع تهدید و اقدامات خصمانه دشمن تشکیل گردیده است. مهمترین ماموریت‌های سازمان پدافند غیرعامل کشور عبارت است از: سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، هدایت، سازماندهی، نظارت و راهبری موضوع پدافند غیرعامل و دفاع غیرنظامی در چارچوب و در جهت تحقق سیاست‌های ابلاغی و فرامین حضرت امام خامنه‌ای (مدظله‌العالی) و قوانین موضوعه کشور.

6- سازمان پدافند غیرعامل کشور در راستای اجرای ماموریت‌های خود طی سالیان گذشته دستاوردها و موفقیت‌های متعدد و همچنین چالش‌هایی داشته است. اما در شرایط فعلی به دلایلی اهمیت ماموریت‌های این سازمان اهمیت دوچندانی پیدا کرده است.

7- به تعبیر دقیق‌تر می‌توان گفت پدافند غیرعامل به عنوان قرارگاه مرکزی دفاع نوین جمهوری اسلامی ایران در برابر تهدیدات متنوع و تحول‌یافته دشمن امروز ماموریت‌های خود را به پیش می‌برد. ماموریت‌هایی که در نهایت یک هدف نهایی را دنبال می‌کند و آن چیزی نیست جز 1 - حفاظت از مردم در برابر تهدیدات دشمن در شرایط اضطراری و 2- صیانت از زیرساخت‌هایی که به مردم خدمات می‌دهند. در واقع از منظر پدافند غیرعامل حیاتی، حساس و مهم‌بودن یک زیرساخت‌ منوط به میزان و سطح خدماتی است که به مردم ارائه می‌شود. سازمان پدافند غیرعامل کشور در این مسیر اقدامات و دستاوردهای متعددی داشته است. از جمله:
سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و هدایت شامل طراحی و تدوین:
سند راهبردی پدافند سایبری کشور
سند راهبردی پدافند غیرعامل الکترونیک کشور
آیین نامه اجرایی پدافند غیرعامل مرزبانی زیستی
طرح ملی مقابله با حوادث و تهدیدات هسته‌ای و پرتوی
نظام عملیاتی پدافند سایبری كشور
سند راهبردی پدافند غیرعامل شهری
نظام عملیاتی پدافند مردم‌محور
نظام ارتقای آمادگی و رزمایش در دستگاه‌های اجرایی
ایجاد ساختار منسجم در سطوح ملی، دستگاهی، استانی و شهری
پایش تهدیدات، طبقه‌بندی و سطح‌بندی مراکز و حوزه‌ها
ارتقای آمادگی دستگاه‌های اجرایی برای تداوم چرخه تولید و خدمات در قالب رزمایش‌ها
راهبری و حمایت از خودکفایی در تولید صنایع هایتک پدافند غیرعامل
آموزش عمومی و ارتقای آمادگی مردمی از طریق فرهنگ سازی، گفتمان سازی و اطلاع‌رسانی
توسعه دانش بومی پدافند غیرعامل و توسعه رشته‌های دانشگاهی
مصون‌سازی زیرساخت‌های حیاتی در برابر انواع تهدیدات به ویژه تهدیدات سایبری

8- سازمان پدافند غیرعامل کشور در مسیر دستیابی به اهداف خود البته با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است. که اهم آنها عبارت است از:
فقدان گفتمان واحد در سطح نخبگانی و مدیریتی در خصوص مفاهیم پایه پدافند غیرعامل و تهدیدات
فقدان قوانین شفاف و مکانیسم‌های اجرایی دارای ضمانت جهت تعهد به رعایت الزامات پدافند غیرعامل
نگاه پیوست‌وار به موضوعات پدافند غیرعامل و عدم پذیرش پدافند غیرعامل به عنوان رکن ماهوی حکمرانی ملی
چالش بنیادین مدیریت بحران در ایران و غفلت از رویکردهای پیشگیری و پیش‌کنشگری و نگاه‌ هم‌افزا

نتیجه‌گیری

همان طور که رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات خود تاکید دارند روزبه‌روز بر اهمیت پدافند غیرعامل افزوده می‌شود. پدافند غیرعامل به عنوان رکن مهم منظومه دفاعی کشور با اولویت دفاع غیرنظامی به دنبال بازآرایی و ایجاد یک رویه منسجم ملی در دستگاه‌های اجرایی در مسیر آمادگی در برابر تهدیدات نوین است. آن چیزی که می‌توان گفت در یک کلان روایت، پدافند غیرعامل ساختاری از مردم و برای مردم است. این ساختار در ذیل راهبرد کلان ایران قوی نقش بسیار مهمی در آینده ایران اسلامی بازی خواهد کرد. باتوجه به تجربه‌های گذشته و شواهد تاریخی و فرآیندی که طی دو دهه گذشته در کشور آغاز شده است می‌توان اذعان نمود که پدافند غیرعامل عرصه دیگری از موفقیت در حوزه دفاعی و شکست خفت‌بار برای دشمن به ویژه آمریکای جنایتکار و رژیم کودک‌کش صهیونیستی در دستیابی به اهداف‌شان رقم خواهد زد. پدافند غیرعامل دژ حصین ملت و کشور عزیز ایران اسلامی است.

منبع: ضمیمه پدافندغیرعامل روزنامه جام‌جم