مرجعیت به رویای آمریکایی پایان داد

به نوشته خبرگزاری رسمی عراق، وی ضمن تشکر از حشدالشعبی به‌دلیل بی‌طرفی در تنش‌های اخیر اعلام کرد: من از آنچه در عراق اتفاق می‌افتد بسیار ناراحتم. از ملت عراق عذرخواهی می‌کنم. تنها متضرر اتفاقاتی که در حال رخ‌دادن است، عراقی‌ها هستند. قاتل و مقتول هردو در آتش هستند.

رمزگشایی از تحولات اخیر عراق چندان دشوار به نظر نمی‌رسد. ما با تکرار یک سناریوی خطرناک در بغداد مواجه بودیم که «بازگشت مقتدی صدر» آن را نقش‌برآب ساخت. به‌عبارت‌بهتر، طول عمر بحران اخیر در عراق به‌مراتب از آنچه آمریکا، رژیم سعودی و رژیم صهیونیستی پیش‌بینی کرده بودند کمتر بود. واشنگتن و ریاض روی تثبیت گزاره‌ای به‌نام «عراق ناآرام» حساب ویژه‌ای باز کرده بودند. پیش‌شرط تثبیت این گزاره (به‌صورت عینی) استمرار بحران به مدت حداقل شش‌ماه بود. اعلام برائت مقتدی صدر از رویکرد مسلحانه گروه «سرایا السلام» در درگیری‌های اخیر، نقطه اوج سخنان صدر محسوب می‌شد. جایی که مقتدی صدر با یک «خودانتقادی شجاعانه» توانست از مهلکه‌ای که در پشت‌پرده توسط دشمنان قسم‌خورده عراق و جهان اسلام مهیا شده بود، بگریزد.

نقش مرجعیت شیعه بار دیگر در جریان تحولات اخیر عراق به اثبات رسید. سخنان حکیمانه و بهنگام آیت‌ا... حائری، مرجع تقلید مورد تایید خاندان صدر درخصوص لزوم پایان‌دادن به روش‌های خشونت‌آمیز از سوی طرفداران مقتدی صدر، تلنگر محکمی به این جریان بود. بسیاری از طرفداران مقتدی صدر پس از بیانیه اخیر آیت‌ا... حائری مسئولانه و مومنانه از این مرجع تقلید پیروی کردند و برخی دیگر از افراد نیز پس از اندکی به خود آمدند.

در این میان کسانی که اصرار به استمرار فتنه‌انگیزی در عراق داشتند نیز پس از نشست خبری مقتدی صدر مجالی برای استمرار فعالیت‌های خود در منطقه سبز بغداد ندیدند. همان‌گونه که مرجع عالی‌قدر شیعیان عراق یعنی آیت‌ا... سیستانی در تشکیل حشدالشعبی و اعلام جهاد علیه داعش و تروریست‌های تکفیری وابسته به آمریکا نقش پررنگی ایفا کرد، این بار نیز هوشمندی و ورود بهنگام آیت‌ا... حائری، دیگر مرجع تقلید شیعه به صحنه و صدور بیانیه مهم و تاریخی ایشان، نقش مهمی در مهار فتنه جدید دشمنان عراق ایفا کرد. آینده‌پژوهی تحولات عراق با توجه به آنچه طی روز‌های اخیر رخ داده است آسان به نظر نمی‌رسد، اما اگر جریانات شیعه در این کشور «فرصت‌محوری» و «تهدیدگریزی» را به‌صورت توامان مد نظر قرار دهند، می‌توانند از پایان مناقشات اخیر در بغداد به مثابه یک «نقطه‌عطف» در ایجاد یک «منظومه سیاسی - امنیتی جدید» در کشورشان استفاده کنند. بدیهی است در این منظومه سیاسی‌- امنیتی جدید، «امنیت عمومی عراق» تبدیل به یک «دال مرکزی» می‌شود و نه‌تن‌ها گروه‌های شیعه، بلکه سایر گروه‌های حامی ثبات و مخالف اشغالگری آمریکا در عراق تبدیل به یک «مجموعه واحد» می‌شوند. در این معادله، افتراق گروه‌های عراقی جایی ندارد و «هم‌افزایی» جای «همزیستی» یا «بی‌تفاوتی» یا خدای‌ناکرده «تقابل و عداوت» را می‌گیرد.

ظهور و بروز دوباره گروه‌های تروریستی - تکفیری در عراق در بحبوحه تحولات اخیر در بغداد، بار دیگر به‌وضوح اثبات کرد که «عراق ناآرام» بستری برای رشد انگل‌گونه داعش و تروریسم تکفیری در این کشور محسوب می‌شود. این دقیقا همان چیزی است که دموکرات‌ها و جمهوریخواهان آمریکا و مهره‌های منطقه‌ای واشنگتن و رژیم‌صهیونیستی به دنبال آن هستند. نباید فراموش کرد که سناریوی تجزیه عراق هنوز روی میز بایدن و همراهانش است. این بار نیز تحرکات صورت‌گرفته در عراق معطوف به همین هدف و گزاره طراحی شد. «بی‌دولتی» و «خلق بحران‌های مزمن امنیتی»، دو مولفه دخیل در این سیاست‌گذاری مسموم آتلانتیکی محسوب می‌شود. درهرحال، هم‌افزایی «غرب» و «داعش» بار دیگر در نگاه امنیتی نسبت به تحولات اخیر عراق قابل مشاهده بود.

کلیدواژه بحران‌سازی دولت آمریکا در منطقه غرب‌آسیا را باید «عراق» دانست. موضوع عراق همواره به‌عنوان یک پرونده دائمی روی میز بایدن بوده است. از بوش پسر و اوباما گرفته تا ترامپ و بایدن جملگی روی نفوذ بلندمدت واشنگتن و تاراج منابع و استفاده از ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیک موجود در این کشور تأکید داشته، دارند و خواهند داشت. بااین‌حال، نگاه بایدن نسبت به دیگر رؤسای‌جمهور آمریکا (در قبال عراق) به‌مراتب نسبت به دیگران خطرناک‌تر است. نباید فراموش کرد که بایدن وضع‌کننده تئوری «تجزیه عراق» است. او زمانی که سناتور ایالت دلاویر در کنگره بود، سال ۲۰۰۶ پیشنهاد تقسیم عراق به سه منطقه نیمه‌خودمختار شیعی، سنی و کردی را ارائه کرد. او این پیشنهاد خود را به طرحی جامع تبدیل کرد و در اختیار دولت جورج واکر بوش قرار داد. از آن زمان تاکنون، حتی در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ، طرح بایدن به مبنای تحلیل، عمل، ارزیابی و محاسبه تحرکات و عملکرد واشنگتن در عراق تبدیل شد.

روزنامه جام جم