واگن‌ های در ریل‌ افتاده

اما برخلاف خبر دیگر تعطیلی‌ها، ۱۴روز تعطیلی به روز پانزدهم نکشید و چراغ کارخانه دوباره روشن شد و کارگران صبح ‌علی‌الطلوع روز پانزدهم، به سر کارهایشان برگشته‌بودند؛ اتفاقی که نمی‌شود از حضور و حمایت حجت‌ الاسلام بلوچ‌ زاده، دادستان زرند در ختم به خیر شدن آن چشم‌پوشی کرد.

کسی که دیگر برای همه کارگران کارخانه واگن‌ سازی چهره آشنایی است و معتقد است: «ما امروز در شرایطی هستیم که تحت هیچ شرایطی نباید اجازه دهیم چرخ تولید متوقف و کارگری بیکار شود؛ نه در شهرستانی مثل زرند و نه در هیچ‌ کجای دیگر.»

اما این تعطیلی موقت و برگشت دوباره کارخانه واگن‌سازی، بهانه‌ای شد تا امروز و به مناسبت روز جهانی کارگر، بیشتر از همیشه از بدیهی‌ترین مطالبه‌های کارگران بگوییم.

کارگرهای واگن‌ سازی حال و روز خوبی نداشتند؛ چشم‌هایشان شور همیشگی را نداشت و امید و انگیزه‌ای که باید در سال نو، چندین و چندبرابر شود، در وجودشان دیده نمی‌شد اما انگار نارضایتی کارگرانی که همیشه بیشترین خدمات را ارائه داده‌اند و کمترین حقوق را گرفته‌اند، اتفاق جدیدی نیست؛ اتفاقی که باعث شده‌است هر چند وقت یک‌بار خبری از تعطیلی و بیکاری و اعتراض به گوش برسد.

آن هم درست در شرایطی که کسب‌وکارها به خودی خود از رونق افتاده‌است و این تعطیلی‌ها هم دیگر به قول معروف نور علی‌نور است. حالا و در اولین روزهای سالی که به سال تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها نسبت داده شده‌است، در زرند کرمان و در میان این حجم از خبرهای ناخوشایند، اتفاق خوبی افتاده‌است و رفع تعطیلی کارگاه واگن‌سازی زرند و جلوگیری از بیکاری کارگران، یکی از معدود سرانجام‌های خوشی است که در بین همه این تعطیلی‌ها و بیکاری‌ها رخ داده‌است.

این‌طور که معلوم است، همه‌چیز از وقتی رنگ و بوی بهبود اوضاع به خودش گرفت که حجت‌الاسلام اسماعیل بلوچ‌زاده، دادستان زرند به دلیل شنیده‌های دور و نزدیکش از نارضایتی‌های کارگران مجموعه، به این کارگاه سری می‌زند؛ این را کارگرانی می‌گویند که این روزها و با حمایت‌های دادستانی از طبیعی‌ترین حق و حقوق‌شان، دوباره سر کارشان برگشته‌اند.

غمی که عیان بود

خبرهای متعددی از گوشه و کنار به گوش رسیده‌ بود؛ خبرهایی از نارضایتی و ناخوش‌احوالی کارگران واگن‌سازی. اما اوضاع آنچنان تغییری نکرده‌بود تا روزی که حاج‌آقا بلوچ‌زاده، خودش به این کارخانه سر می‌زند و با کارگران خسته و ناراضی واگن‌سازی همکلام می‌شود؛ بازدیدی که باعث شد سرعت رسیدگی به جریان بالاتر از همیشه برود.

آن‌قدر که حاج‌آقا معتقد است شاید اگر خودم بازدید میدانی از این کارخانه نداشتم، نمی‌توانستم تا به این اندازه برای گرفتن حق و حقوق کارگران تلاش و پافشاری کنم: «مدت‌ها پیش تعداد معدودی از کارگرها درخواست داده‌بودند و ما هم از طریق مجاری قانونی از وجود چنین مشکلی باخبر شده‌بودیم اما این‌بار فرق داشت؛ این‌بار تعداد ناراضی‌ها بسیار بالا رفته‌بود و یک نارضایتی کلی در سطح کارگاه و در بین کارگران شکل گرفته‌بود که باید به‌طور جدی به آن رسیدگی می‌شد.»

اما پررنگ‌ترین چیزی که در چهره‌شان مشخص بود نگرانی بود؛ نگرانی از وضعیتی که مدت‌ها با آن کنار آمده‌بودند و دیگر نمی‌توانستند: «کم بودن میزان حقوق‌شان در شرایط امروز جامعه، واقعا برایشان دردسرساز شده‌بود. برخی از آنها می‌خواستند قید کار کردن را با درآمدهای فعلی‌شان بزنند.»

که البته زدند و بالاخره روزی رسید که فردایش به کارخانه برنگشتند: «مشکلات اقتصادی، توان کار کردن را از کارگران گرفته‌بود؛ کارگرانی که حقوقی که می‌گرفتند به بدیهی‌ترین نیازهای خودشان و خانواده‌شان هم نمی‌رسد. برخی از آنها می‌گفتند ما ۲۰سال است که اینجا کار می‌کنیم؛ با چند فرزند و یک حقوق دو سه‌میلیون تومانی دیگر نمی‌توانیم روزگار بگذرانیم.» حرفی که تلنگر مهمی برای دادستان به حساب آمده‌است تا هر طور که شده، شرایط را برای کارگرانی با چنین سابقه‌ای بهبود ببخشد.

ریشه‌ای به‌نام فروش

«وقتی چنین اتفاقی افتاد و کارگران خانه‌نشین شدند، دیگر لازم بود با هر دو طرف صحبت کنیم و شرایط مدیران کارخانه و کارگران را توأم باهم در نظر بگیریم و ببینیم مشکل از کجاست که امروز به چنین وضعیتی رسیده‌ایم؟» و مشکل از کجا بود؟: «مشکلی به‌نام بازار فروش نامناسب که مانع تولید بیشتر شده‌بود؛ تولیدی که روزبه‌روز کمتر شده و طبیعی است که حقوق کارگران هم در پایین‌تر حد ممکن خودش بماند. »

انگار که اینجا همه‌چیز مانند حلقه‌های زنجیر به همدیگر متصل هستند. کافی است که یک حلقه شل شود تا دیگر بخش‌ها هم از رونق بیفتد. اما در این میان، آقای دادستان با تعامل مدیران شرکت، سراغ راه‌ها و گزینه‌های موجود برای بالا رفتن درآمدزایی کارخانه رفت: «مثلا یکی از گام‌هایی که برای افزایش درآمد این کارخانه برداشتیم، وصل کردنش با معادن بود. درواقع معادن به وسایلی نیاز دارد که کارخانه واگن‌سازی می‌تواند ساخت و تأمین آنها را به‌عهده بگیرد؛ آن‌وقت یک بازار فروش خوب به رشته بازارهایش اضافه می‌شود و درآمدزایی‌اش بالا می‌رود.» اتفاقی که مانند روغنی بر چرخ‌دنده‌های تولید عمل کرد و یک گره از گره‌های متعدد کارخانه واگن‌سازی گشود. تقویت بازاریابی، آن گره کوری بود که توانست واگن کارخانه واگن‌سازی را در ریل به حرکت بیندازد و مشکل را تا حدودی حل کند. قسمت خوش ماجرا، رضایت کارگران بود که آخرین و البته مهم‌ترین حلقه از این زنجیره طویل محسوب می‌شد. اما همه این اتفاقات در حالی است که محمد شریعتمداری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم نسبت به شرایط کارگران در این روزها آگاه است و می‌گوید:« در این شرایط سخت راهی نداریم جز آن‌که همه باهم متحد، منسجم، هوشمند و امیدوار کنار هم باشیم تا بتوانیم از این تنگناها عبور کنیم.» تنگناهایی که البته امیدواریم فقط محدود به دوران کرونا باشد و در روزهای پسا کرونا، کارگری نباشد که از بدیهی‌ترین حقوقش در جامعه برخوردار نباشد.

روزی برای کارگران

اما معضل بزرگ تعطیلی کارخانه‌ها و بیکاری کارگران، محدود به یک کارخانه و دو کارخانه و یک شهرستان و دو شهرستان نیست. این‌طور که معلوم است، شرایط امروز زمینه‌ای برای تعطیلی کارگاه‌ها و کارخانه‌ها پیش آورده اما چطور می‌توانیم از این بحران بگذریم؟ موضوعی که دادستان زرند با داشتن تجربه راه‌اندازی مجدد چند کارگاه و کارخانه، پاسخش را توجهی ویژه‌تر از همیشه به تولید می‌داند: «برای این‌که از این بحران خارج شویم، باید مطالبات حق را موردبررسی قرار دهیم. درواقع اگر قرار به اجرایی شدن شعار تولید، پشتیبانی و مانع‌زدایی‌هاست، باید بدانیم تولید به‌عهده بخش خصوصی است که وظیفه ماست از آنها حمایت کنیم تا تولید صورت بگیرد اما پشتیبانی و مانع‌زدایی‌ها از وظایف ستاد قواست. پس ما در زمینه تولید گام برمی‌داریم ولی انتظار داریم پشتیبانی و مانع‌زدایی هم انجام شود.» اتفاقی که اگر محقق شود، روز کارگر نه‌فقط روزبلند شدن صدای اعتراض‌شان بلکه روز قدردانی از آنها خواهد بود: «برخی از کارگران در مجموعه‌های مختلف زرند از قراردادی بودنشان ناراضی هستند، از این‌که استخدام نیستند، امنیت شغلی ندارند و هرلحظه ترس بیکاری و از دست دادن شغل‌شان را دارند.» این یعنی کارگران هنوز اعتراض دارند. جامعه‌ای که با احتساب چهار نفر برای هر خانوار از آنها‌، چیزی بیش از ۴۰میلیون نفر از جمعیت کشور را به خود اختصاص می‌دهند اما همیشه و در طول سال‌ها با چالش‌های مختلف و گاهی عجیب‌وغریبی دست‌وپنجه نرم کرده که سزاوار زحمات‌شان نبوده است اما نداشتن امنیت شغلی یکی از اساسی‌ترین گله‌های کارگران کارخانه واگن‌سازی و دیگر کارخانه‌ها و کارگاه‌های سراسر است.

این‌طور که یکی از آنها‌ به جام‌جم‌ می‌گوید: «قراردادهای موقت و بعضا سفید امضا، بی‌توجهی به قانون کار و حتی ممانعت از تجمعات و اعتراضات صنفی، بدیهی‌ترین حق‌وحقوقی است که ما از آن محروم هستیم.» آن‌قدر که هرلحظه ممکن است کارگری به‌دلیل نپذیرفتن یکی از همین بی‌عدالتی‌ها از کار کنار گذاشته شود.

کارگر مطالبه‌گر

۲۷۰کارگر در آستانه بیکاری بودند؛ اتفاقی که خوشبختانه برای آنها رخ نداد اما برای خیلی از کارگران بیکار شده دیگر به وقوع پیوسته‌است. اما تکلیف و زندگی کارگرانی که بیکار شده‌اند چه می‌شود؟ چطور باید دنبال احقاق حقوق از دست رفته‌شان باشند؟ حاج‌آقا بلوچ‌زاده در این‌باره می‌گوید: «کارگران باید حقوق‌شان را با مطالبه‌گری اما در چارچوب ضوابط و مقررات از مجاری قانونی خودشان پیگیری کنند. آنها باید از مسؤولان مربوط به حوزه کاری‌شان بخواهند به مطالبه‌های به حق‌شان رسیدگی شود. مثل همین امروز که از ما خواستند و ما به ماجرا ورود کردیم.»

بلوچ‌زاده، اطمینان می‌دهد اگر چنین اتفاقی رخ بدهد، قطعا مشکلات حل می‌شود.اما اگر فقط در چارچوب نارضایتی باقی بماند و مطالبه‌ای از طرف آنها شکل نگیرد، طبیعتا به خواسته‌هایشان نخواهندرسید:« البته که مسؤولان هم باید توجه خاص و ویژه‌ای به قشر کارگر داشته‌باشند که قسمت عمده‌ای از چرخ تولید به دست آنها می‌چرخد؛ در غیر این صورت چرخه تولیدی وجود نخواهد داشت.» امروز اما حال این ۲۷۰کارگر بهتر است؛ حالا که حرف‌هایشان شنیده شده، حالا که برایشان قدمی برداشته و برای رضایت خاطرشان کاری انجام شده‌است. انگار که این روزها افزایش حقوق کارگران واگن‌سازی زرند توانسته‌است آنها را به کاری که می‌کنند، امیدوار کند تا با خیال امن‌تری دست به کار ببرند و پای دستگاه بایستند. اما حاج‌آقا برای رسیدن به این حال خوب، از درک متقابل مدیران و کارگران در شرایط حساس امروز می‌گوید و معتقد است که باید هوای هر دو طرف را داشت:« ما باید به مطالبات حق کارگران توجه کنیم؛ از طرف دیگر به افراد تولیدکننده و کارخانجات و مدیران نگاه حمایتی داشته‌باشیم. هردوی اینها در کنار هم است که می‌تواند به اقتصاد شهرستان و وضعیت خانواده کارگران کمک کنند که ناامید شدن هرکدام از اینها، به چرخه تولید و سلامت جامعه ضربه خواهد زد.»

نرگس خانعلی زاده - جامعه / روزنامه جام جم