راز جذابیت برنامه‌های کتابی

کتاب هرگز نمی‌تواند به طور مستقیم در تلویزیون با تیزر «کتاب بخوانیم» و زیرنویس «فلان کتاب خوب است» تبلیغ شود. این تبلیغات معمولا تاثیری هم ندارد، برای این‌که دامنه مخاطب این دو رسانه به شدت با هم متفاوت است. پس تلویزیون نمی‌تواند کتاب را تبلیغ کند، اما روشن است که یک برنامه تلویزیونی می‌تواند موضوع کتاب را برای مردم جذاب‌تر کند. این گونه که به جریان‌های حول و حوش صنعت نشر بپردازد.
وقتی راجع به کتاب صحبت می‌کنیم، باید حواسمان باشد که در یک سال ۵۰ هفته داریم برای ۵۰ برنامه تلویزیونی و از آن طرف
بیش از ۵۰ هزار عنوان کتاب در سال داریم. یعنی به ازای هر برنامه تلویزیونی، هزار عنوان کتاب خودشان را واجد صلاحیت می‌دانند که در آن برنامه معرفی شوند.
پس بحث اولمان این است که وقتی می‌گوییم کتاب، راجع به کدام کتاب‌ها صحبت می‌کنیم. مثلاً می‌توان گفت کتاب‌هایی که در جشنواره‌ها جایزه گرفته‌اند، کتاب‌هایی که به دلایل سیاسی به ما نزدیک هستند، کتاب‌های موضوعی و... با هر کدام از این تقسیم‌بندی‌ها، تعداد آن ۵۰ هزار عنوان را کم می‌کنیم، اما به نظرم هنوز به کتابی نرسیدیم که مخاطب باید آن را انتخاب کند و در جامعه هدف آن باشد.
همین مساله را می‌توانید در سینما و فیلم هم بازتاب دهید. در ایران هر سال چند فیلم بلند و کوتاه ساخته می‌شود، احتمالاً عددی در حدود هزار عنوان، اما چند فیلم فرصت اکران در سینماها را پیدا می‌کنند؟ به حدود ۸۰ تا می‌رسد. معمولاً برنامه سینمایی در تلویزیون خودش را موظف می‌داند که به آن ۸۰ تا بپردازد و به این صورت روش مقبولی را برای گزینش پیدا می‌کند.
برنامه تلویزیونی درباره کتاب در وهله اول باید بگوید من کتابی را به رسمیت می‌شناسم که داخل قفسه‌های کتابفروشی قابل خریداری باشد. با این روش ۵۰ هزار عنوان را به چیزی حدود 2000 تا 3000هزار عنوان تبدیل می‌کنیم که هنوز هم عدد بزرگی است. بعد باید در این 2000 تا 3000 عنوان برای خودش ملاک‌های دیگری را اضافه کند. مثلاً کتاب‌هایی که احتمالاً بیشتر مورد اقبال مردم هستند و جایزه گرفته‌اند و ... تصور من این است که برنامه تلویزیونی فقط می‌تواند درباره پرفروش‌ها صحبت کند و هیچ وقت نمی‌تواند درباره کتاب‌های متوسط صحبت کند.
این برنامه باید بتواند به حواشی کتاب و جریان‌های مرتبط با کتاب بپردازد. اگر منصف و مطلع به این جریان‌ها بپردازد، می‌توان احتمال داد حاشیه‌ها برای مردم جذاب شود و به خاطر آن حاشیه‌ها، عده‌ای به اصل کتاب مراجعه کنند.

یادداشت شفاهی رضا امیرخانی