شورای‌عالی غیر محیط زیست!

چند روز پیش، یعنی دوم اسفند امسال جلسه شورای‌عالی محیط‌زیست به ریاست رئیس جمهور تشکیل شد. در این جلسه درباره تجدید نظر در برخی مناطق حفاظت‌شده کشور که مشکلاتی را برای بخش‌های مختلف به‌وجود آورده‌اند، بحث و تبادل نظر انجام شد. با تصمیم اعضای شورای‌عالی محیط‌زیست قرار شد سطح بعضی از این مناطق حفاظت‌شده، در نقاط مختلف کشور افزایش یا کاهش داشته باشد. همچنین با توجه به ایراد سازمان بازرسی کل کشور به اضافه شدن 11 منطقه حفاظت‌شده کشور در دوران دولت نهم، بدون مجوز شورای‌عالی محیط‌زیست و نیاز به تصویب این مناطق در این شورا، اعضا پس از بررسی با اجماع نظر این مناطق را مورد تصویب قرار دادند.

هدف، زمین‌خواری است

جزئیات مصوبه شورای‌عالی محیط‌زیست در اختیار رسانه‌ها قرار نگرفته است. فقط مشخص است که بخشی از مناطق حفاظت‌شده کشور قرار است از درجه حفاظتی خارج شوند و مناطق دیگری هم هستند که به سطح مناطق حفاظت‌شده کشور افزوده می‌شوند. موقعیت جغرافیایی مناطقی که از حالت حفاظتی خارج می‌شوند در اختیار افکار عمومی قرار نگرفته و فقط یک خبر کوتاه در پایگاه اطلاع‌رسانی دولت از جلسه شورای‌عالی محیط‌زیست نشان می‌دهد که گویا عرصه‌های حفاظتی کشور به‌شدت در معرض تهدید فعالیت‌های توسعه‌ای قرار خواهند گرفت. در حالی مدیران ما در مرزهای مناطق حفاظت‌شده کشور دست می‌برند که دولتمردان سراسر جهان با مشارکت در پیمان‌های بین‌المللی تصمیم گرفته‌اند حداقل 10 درصد از سطح سرزمین خود را به صورت دست نخورده و حفاظت‌شده باقی بگذارند. چرا که فعالیت‌های انسانی و افزایش جمعیت بشر، عرصه را برای زندگی دیگر زیستمندان کره زمین تنگ کرده و به همین دلیل سیاستمداران سراسر جهان تصمیم گرفتند با اختصاص بخش کوچکی از کره زمین به حیات‌وحش، امکان بقای نسل دیگر جانداران را هم فراهم کنند. قوانین حاکم بر مناطق حفاظت‌شده بسیار سختگیرانه است، اما گویا در ایران، از این سختگیری‌ها خبری نیست، زیرا براحتی در حال تغییر مرز مناطق حفاظت‌شده آن هم به دلیل ایجاد مشکلات و مزاحمت برای دیگر دستگاه‌ها هستیم.

مجید مخدوم، استاد بازنشسته دانشگاه، کسی است که از مفاد جلسه شورای‌عالی محیط‌زیست اطلاع دارد.او در گفت‌وگو با جام‌جم این مصوبه را افتضاح توصیف می‌کند. به گفته مخدوم قرار است همه چیز را به هم بریزند چراکه به دنبال زمین خواری هستند. او می‌گوید: مناطق حفاظت‌شده‌ای که واگذار می‌کنند، قبلا هیچ دخل و تصرفی در آنها نشده است. می‌خواهند مرز را تغییر دهند تا در آن معدن‌کاوی و... انجام شود و زمین‌ها را بفروشند.

مناطق حفاظت‌شده آب رفت

محمدرضا تابش، رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس شورای اسلامی نیز در گفت‌وگو با جام‌جم، درباره مصوبات اخیر شورای‌عالی محیط‌زیست بیان می‌کند: دو مصوبه مهم در جلسه اخیر شورای‌عالی محیط‌زیست داشتیم؛ یکی مناطق حفاظت‌شده‌ای بود که دولت قبل، آنها را در هیات وزیران مصوب کرده بود، اما سازمان بازرسی کل کشور به این مصوبه ایراد گرفته بود که باید در شورای‌عالی محیط‌زیست تصویب آن پیگیری شود. بخش دیگر هم مصوبه‌ای بود که به نظرم متاسفانه مقداری از سطح مناطق حفاظت‌شده را کاهش می‌دهد. البته اگر این کاهش هدفمند باشد، اقدام مفیدی است.

به گفته تابش، این نقد به سازمان حفاظت محیط‌زیست وارد است که منطقه‌ای را حفاظت‌شده اعلام می‌کند، اما هیچ فعل و انفعالی در آن صورت نمی‌گیرد و تخریب هم تداوم دارد. آن طور که او می‌گوید اگر این کاهش سطح در جهت ایفای مسئولیت‌های اجتماعی توسط افرادی که در مناطق به تولید و کار اشتغال دارند باشد، خوب است؛اما اگر درجهت تخریب باشد، با آن مخالف است. رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس می‌گوید: در جلسه شورای عالی محیط‌زیست هم پیشنهاد کردم یک به یک مناطقی را که قرار است مرزهای آن تغییر کند مورد بررسی قرار دهیم، اما گفتند توافقاتی بین وزرا و سازمان محیط‌زیست شده است. از نظر عواقب اجتماعی هم استانداران تبعات آن را پذیرفته بودند و این مصوبه به تصویب رسید. امیدواریم در اجرا به صیانت و حفاظت محیط‌زیست بخصوص پارک‌های ملی، مناطق حفاظت‌شده و شکار ممنوع منتهی شود.

نکته مثبت مصوبه شورا

اصغر محمدی فاضل، معاون پیشین محیط‌های طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست نیز در مورد مصوبه شورای‌عالی محیط‌زیست در گفت‌وگو با جام‌جم عنوان می‌کند: خبر خوب این است که یکسری مناطق به لیست حفاظت‌شده اضافه شده است.

او ادامه می‌دهد: در زمان فعالیتم در سازمان حفاظت محیط‌زیست قصد داشتیم برخی مناطق را به مناطق حفاظت‌شده اضافه کنیم. در دولت نهم و دهم شورای‌عالی محیط‌زیست تشکیل نمی‌شد و برخی مناطق مجبور بودند مصوبات را از دولت بگیرند و اختیارات شورای‌عالی محیط‌زیست به کمیسیون عمران دولت محول شده بود.

محمدی فاضل می‌گوید: اگرچه کمیسیون عمران دولت با اضافه شدن این مناطق به سطح حفاظتی موافق بود، اما با ایراد دستگاه‌های نظارتی، حفاظت‌شده باقی ماندن این مناطق مورد سوال قرار گرفت. خبر خوب مصوبه اخیر شورای‌عالی محیط‌زیست این است که خوشبختانه بحث حفاظتی این مناطق به تصویب رسیده است. اما از نظر من به‌عنوان یک کارشناس در درجه اول این توقع وجود دارد وقتی قرار است قانونی در جلسه شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست مطرح شود، این مسأله اطلاع رسانی قبلی شده، نظرات کارشناسی از افراد گرفته شود تا خرد جمعی پشتوانه مصوبه باشد. آن‌طور که او می‌گوید: در مصوبه اخیر شورای‌عالی محیط‌زیست در این که سطح برخی مناطق کم و زیاد شود، ابهام وجود دارد و این ابهام، هزینه‌های سیاسی و رسانه‌ای برای سازمان حفاظت محیط‌زیست خواهد داشت. به نظر می‌رسد برای پیشگیری از سوء‌تفاهم باید شفافیت بیشتری در این خبر وجود داشته باشد.

اقدام ناگزیر

به گفته معاون سابق محیط‌های طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست، مناطقی هستند که متاسفانه به دلیل رفتارهای زورمدارانه برخی دستگاه‌های دولتی یا اشخاص حقیقی، به نحوی دچار صدمه می‌شوند. این مناطق ماهیت، هویت و ارزش خود را برای حفاظت‌شده باقی ماندن، از دست می‌دهند. گاهی هزینه حفاظت و نگهداری این بخش‌های مورد تعرض قرار گرفته، بسیار بالاست و گاهی چاره‌ای باقی نمی‌ماند که این مناطق را مثل عضوی که دچار بیماری شده و چاره‌ای جز قطع عضو برای بیمار باقی نمی‌ماند، کنار بگذاریم.

او ادامه می‌دهد: گاهی مجبوریم این مناطق را کنار بگذاریم. اگرچه این تصمیم یک اقدام غیر کارشناسی و منفی تلقی می‌شود، اما به لحاظ مدیریتی یک تصمیم ناگزیر است و در واقع چاره‌ای برای ما ندارد. ولی همچنان در این موارد، توصیه ام این است که اطلاع‌رسانی لازم انجام شود تا فضای سوء‌تفاهم را از اطراف محیط‌زیست دور کند. محمدی فاضل یادآور می‌شود: وقتی این موضوع توجیه شود، کارشناسان و رسانه‌ها می‌توانند به جای انتقاد به عنوان مدافع وارد عمل شوند. مثال بارز این مساله، موضوع سند دار کردن اراضی تصرف شده بود که برای مجلس هزینه ایجاد کرد؛ تصمیمی که بدون این که نظر کارشناسی گرفته شود، باعث واکنش رسانه‌ای شد و در مجلس تنش ایجاد کرد و برخورد لفظی بین نمایندگان و رئیس مجلس به وجود آمد. وقتی قرار است تصمیم کارشناسی برای منافع مردم گرفته شود، منطق ایجاب می‌کند این تصمیم قبل از اتخاذ، به معرض نظر کارشناسی گذاشته شود و نظرات موافق و مخالف مورد بررسی قرار گیرد. به این ترتیب براساس مصالح کشور تصمیم گیری شود تا دست کم امیدوار بود تصمیم‌هایی که برای حفظ این آب و خاک گرفته می‌شود پشتوانه خرد جمعی دارد.