بازی شطرنج از کجا آمد؟

توجه به عواملی مانند قدمت تاریخی، بررسی اصطلاح های علم شطرنج بر پایه اصول دانش زبان شناسی و هماهنگی شطرنج با فرهنگ اجتماعی ایرانیان، می توان پذیرفت که این هنر چنان که امروز متداول و مطلوب جهانیان می باشد، فن تکامل یافته ای است با سابقه دو هزار ساله که بدون تردید از ایران سر بر آورده است. ایرانیان در دوران پیش از اسلام برای پایه گذاری شطرنج گام های اساسی برداشته بودند و پس از اسلام نیز استادان ایرانی تا قرن شانزدهم میلادی در پرورش و گسترش آن تلاشی پر ارج معمول داشته اند.

پس از رنسانس و در اواخر قرن پانزدهم میلادی، شطرنج در قاره اروپا متحول گردید و تغییرات مهمی در حرکات مهره‌ها به ویژه حرکت وزیر، فیل و طرز قلعه رفتن و گرفتن پیاده در حین عبور و... داده شد. به عبارت دیگر، شطرنج نوین که امروزه در سراسر دنیا از جمله کشور ما رایج است، پدید آمد.

شطرنج نوین

تاریخچه ورود شطرنج نوین به ایران، احتمالاً از اواسط دوران قاجاریه با برقراری روابط سیاسی و بازرگانی بین ایران و کشورهای اروپایی و باز شدن سفارتخانه های این کشورها در تهران و یا سایر نقاط ایران بوده است که طبقه اعیان و اشراف و کارمندان ایرانی که با مامورین و نمایندگان این کشورها تماس داشتند، با شطرنج نوین آشنا شدند.

در طول سالهای 1300 تا 1318 شمسی شمار قابل توجهی از دانشجویان ایرانی از طرف دولت یا خانواده های آنان برای ادامه تحصیلات دانشگاهی به غرب اعزام شدند. همچنین در طی همین سالها بسیاری از مهاجرین ایرانی تبار از شماری از جمهوری های جنوبی شوروی (سابق) به میهن بازگشتند و این هر دو گروه نیز به نوبه خود در اشاعه شطرنج نوین در ایران سهیم بودند.

در سال 1329 انجمن تربیت بدنی رسماً تاسیس فدراسیون شطرنج ایران را اعلام کرد و حسین فرزانه به عنوان اولین رئیس فدراسیون منصوب گردید. در سال 1331 فدراسیون شطرنج ایران به عضویت فدراسیون بین المللی شطرنج (فیده) در آمد. در سال 1334 که دکتر جمال الدین عصار به ریاست فدراسیون منصوب شد، اولین مسابقه رسمی قهرمانی تهران زیر نظر فدراسیون شطرنج برگزار شد که عباس لطفی به مقام قهرمانی رسید.

یک سال بعد 1335 نیز اولین دوره مسابقات قهرمانی کشور زیر نظر فدراسیون برگزار شد که یوسف صفوت به مقام قهرمانی دست یافت. در سال 1336 برای اولین بار تیم ملی شطرنج ایران به المپیاد جهانی شطرنج که در شهر مسکو برگزار می شد اعزام شد.

در سال 1354 با کسب عنوان قهرمانی کشورهای منطقه غرب آسیا توسط خسرو شیخ هرندی، کشور ما صاحب اولین استاد بین المللی در تاریخ شطرنج خود شد.