پیام نور در برزخ ماندن و رفتن

ا این حال جلسه۱۹۲ شورای ستادراهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور به این علت درمحل دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی برگزار شد تا دانشگاه پیام نور را به‌عنوان سوژه روی میز بگذارد و درباره‌اش تصمیم‌گیری کند. تصمیم هم روشن است؛ همانی که چند سالی است درباره‌اش صحبت شده ودرواژه«ساماندهی» خلاصه می‌شود. حالا براساس این مصوبه به‌ظاهر نو، وزارت علوم به مدت یک ماه یعنی تقریبا تا پایان بهمن فرصت دارد برای این ساماندهی طرح تهیه کند؛ طرحی که می‌توان حدس زد مضمون آن ادغام واحدهای مختلف این دانشگاه یا تعطیلی برخی واحدها خواهد بود.

دانشگاه پیام‌نور را دانشگاه نسل چهارم با شیوه آموزش ترکیبی یا دانشگاه باز و از راه دور معرفی می‌کنند که طبق آخرین آمار و اطلاعات، ۳۴۴هزار دانشجو دارد که ۹۰درصد آنها دردوره کارشناسی تحصیل می‌کنند و۹۸۰ دانشجو نیز درمقطع دکتری. این دانشگاه ۳۶۰ مرکز و واحد فعال درکشور دارد که ۳۵۸۰عضو هیات علمی، بیش از ۱۲هزار استاد مدعو و حدود ۸۰۰۰ کارمند دارد. بنابراین دانشگاه پیام نورتشکیلات بزرگی داردکه به گفته هادی مولویان، یکی ازاعضای هیات علمی این دانشگاه، بزرگ شدن آن داستان دارد. 

او می‌گوید: «درخلال سال‌های ۸۷ تا ۹۲ با جمعیت فزاینده دانشجو در کشور مواجه بودیم که اگر در آن سال‌ها دانشگاه پیام نور به کمک وزارت علوم نمی‌آمد، بحرانی بزرگ برای کشور ایجاد می‌شد» و منظور از بحران بزرگ، احتمالا تقاضای بالا برای تحصیل در دانشگاه و پاسخگو نبودن ظرفیت‌های پذیرش آن زمان و در نتیجه شکل‌گیری نارضایتی اجتماعی است.اما اکنون ورق برگشته و تقاضا برای تحصیل در دانشگاه محدود شده به ‌طوری که بسیاری از افراد دیگر حاضر نیستند به هر قیمتی وارد دانشگاه شوند بلکه ترجیح می‌دهند گزیده انتخاب کنند. بنابراین الزام وزارت علوم برای تهیه طرح ساماندهی دانشگاه پیام نور ازهمین آبشخورسیراب می‌شود وحفظ کیفیت آموزش عالی ضروری به نظر می‌رسد؛ البته اگرساماندهی به روشی درست انجام شود.
   
ساماندهی بی سامان
با این که وزارت علوم موظف است تا یک ماه آینده طرح ساماندهی دانشگاه پیام نور را تهیه کند و فعلا این طرح آماده نیست اما از مدت‌ها قبل برخی واحدهای دانشگاهی وبرخی رشته‌های تحصیلی دانشگاه پیام نور،غزل خداحافظی را خوانده و حذف یا ادغام شده‌اند؛ درست همان اتفاقی که برای برخی رشته‌ها و واحدهای آموزشی درسایردانشگاه‌های کشور نیز افتاده است.اسم این روند تا امروز ساماندهی گذاشته شده درحالی که چیزی جزادغام یا تعطیلی نبوده است، آن هم با شیوه‌ای پریشان و آشفته و همراه با اظهارنظرهایی رنگارنگ. اگر بخواهیم فقط از موضع‌گیری‌های محمد علی زلفی گل، وزیرعلوم مثال بیاوریم او یک بار گفت: «هرکدام از زیرنظام‌های آموزش عالی وظایف خاص خود را دارند مثلا دانشگاه فنی حرفه‌ای، تربیت تکنیسین مهارتی و دانشگاه علمی کاربردی، دوره‌های آموزشی کوتاه مدت و بلندمدت برای صنایع و جامعه را پیگیری می‌کنند. دانشگاه پیام نور هم آموزش غیرحضوری رادردستورکاردارد که موجب افزایش دانایی جامعه می‌شود. بنابراین هرکدام از این دانشگاه‌ها با اهداف خاصی تأسیس شده و ماموریت‌های ویژه‌ای دارند که شاید نیاز به بازآرایی ماموریت‌ها داشته باشند ولی تعطیل کردن‌شان درست نیست.» همین شخص اما تیرماه امسال درباره آخرین وضعیت ساماندهی دانشگاه‌های پیام نور، علمی کاربردی و فنی و حرفه‌ای گفت: «واحدهای کم متقاضی پیام‌نور در برخی استان‌ها به فنی وحرفه‌ای واگذار می‌شود» موضوعی که نشان می‌دهد انگار یک دوراهی وجود دارد که مسئولان بر سر آن مردد ایستاده‌اند.
   
یک ساماندهی پراشکال 
طرح‌های ساماندهی درکشورما معمولاختم به خیر نمی‌شوند وهرجا که ساماندهی استارت می‌خورد، غلط‌های آن هم آغاز می‌شود.درمورددانشگاه پیام‌نوروساماندهی‌اش، این بی‌سامانی مصداقی واضح ومستنددارد: طرح «ساماندهی مأموریت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی» که آبان امسال مرکز پژوهش‌های مجلس به‌واسطه ایرادات و ابهامات مختلف خواستار رد آن شد. 
این طرح که مشتمل برهفت ماده بود، چند مطالبه داشت: «محدودشدن فعالیت دانشگاه پیام‌نور به مراکز استان‌ها و گسترش دامنه فعالیت آن به خارج از کشور»، «تعطیلی دانشگاه‌های علمی، کاربردی دولتی»، «ممنوعیت ادامه تحصیل کارمندان دولت در ساعات اداری»،«ساماندهی واحدهای آموزش عالی غیردولتی»، «ساماندهی وضعیت دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به زیانده بودن برخی از واحدهای آن» و «ارائه راه حل در زمینه کاهش تعداد دانشجویان دانشگاه‌ها و هزینه‌های وارده بر سیستم».
تا آنجا که این طرح به دانشگاه پیام‌نور مربوط می‌شد، مرکز پژوهش‌ها به دلیل جامع نبودن و داشتن ایرادات و ابهامات زیاد و همچنین مغایرت بااسناد وقوانین بالادستی‌مخالف‌بود واستدلالش نیز این بودکه «زمانی می‌توان ازساماندهی مأموریت دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی سخن به میان آورد که مأموریت انواع زیرنظام‌ها و دانشگاه‌های کشور دریک بسته جامع مشخص شود، به‌گونه‌ای که به اصلاح اساسنامه و درنهایت مأموریت و کارویژه آنها منجر شود» موضوعی که درطرح مورد بحث از آن غفلت شده است. به جز کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس دیگرانی هم هستند که با تعطیلی یا تجمیع مراکز دانشگاه پیام نور مخالفند ازجمله دانشجویان و کارکنان این دانشگاه که در پویش فارس من چنین ابراز داشته‌اند: «تصمیمات عجولانه و غیرکارشناسی درخصوص دانشگاه‌ها، بازی با معیشت مردم، حراج سرمایه‌های انسانی و به خطر انداختن آینده علمی دانشگاهی با نیم میلیون جمعیت که تنها دانشگاه با نظام آموزشی باز و شیوه آموزشی ترکیبی است، به صلاح نیست.»
این گفته‌ها، وظیفه خطیر وزارت علوم درتهیه طرح ساماندهی دانشگاه پیام نور یاهردانشگاه دیگری را ثابت می‌کند،چراکه داشتن نگاه تک بعدی در طرح‌های ساماندهی فقط بر آتش بی‌سامانی‌ها می‌دمد وهزینه‌های اجتماعی ایجاد می‌کند.