کمک به نهادینه‌سازی ارزش‌های اسلامی در زندگی مردم و ایجاد جامعه‌ای سرشار از معنویت و امید به زندگی، از اهدافی است که رادیو معارف دنبال می‌کند. به بهانه نزدیک‌شدن سالگرد این شبکه رادیویی با عوامل آن به گفت‌وگو نشستیم که در ذیل می‌خوانید:
چشم انداز: ارتقای کیفی برنامه‌ها
مسعود کاویانی، مدیر رادیو معارف با بیان چشم‌انداز این شبکه رادیویی در سال آتی عنوان می‌کند: رادیو معارف به‌عنوان یکی از رسانه‌های شنیداری در سپهر رسانه‌ای کشور با بهره‌مندی از محتوای غنی دینی و با پشتوانه مراکز حوزوی، دانشگاهی و استفاده از همکاران توانمند در راستای معرفت‌افزایی و رفتارسازی مومنانه فعالیت دارد و در تلاش است هر سال با برنامه‌ریزی جدید براساس نیازها و اولویت‌های تعیین‌شده محتوای جدیدی را با برنامه‌سازی هنرمندانه به مخاطبان ارزشمند خود ارائه کند. مهم‌ترین چشم‌انداز
رادیو معارف در سال جاری «ارتقای کیفی برنامه‌ها» و «جذب و افزایش مخاطب» است که با جایگزینی محتوای جذاب و به‌روز به جای کمیت‌سازی صورت خواهد گرفت. به این منظور یکی از اقدامات صورت گرفته در این خصوص بازمهندسی جدول پخش سال جاری با تمرکز روی کیفیت و اثرگذاری پیام است. وی در ادامه با اشاره به چینش برنامه‌های جدول پخش این شبکه رادیویی می‌گوید: جدول پخش رادیو برآیندی ازتوجه به سه ضلع «مخاطب»، «محتوا» و «ساختار» برنامه‌هاست. با توجه به نظرسنجی‌ها، درخواست‌ها، شبهات، تهدیدها و نیازهای روز، شورای طرح و برنامه به صورت تخصصی با ملاحظه مواردی همچون نظرسنجی‌های مرکز پژوهش و سنجش افکار صداوسیما از وضعیت شنوندگان شبکه‌هایی رادیویی و پرهیز از آسان‌گرایی و حرکت به سمت هنری شدن و... جدول پخش را بازمهندسی می‌کند. البته نظرسنجی‌ها و درخواست‌ها نشان می‌دهد که مخاطبان رادیو معارف دارای طیف‌های گوناگونی هستند؛ به همین دلیل برنامه‌های رادیو معارف در سطوح مختلف تولید و تهیه می‌شوند. برنامه‌ها باید به گونه‌ای در جدول‌پخش قرار بگیرند که مخاطب خاص هر برنامه بتواند بهترین بهره را از برنامه مطلوب خویش ببرد. کاویانی تاکید می‌کند: شنوندگان رادیو معارف، به‌طور هدفمند این رادیو را برای شنیدن انتخاب می‌کنند و به‌نوعی مشتری دائم رادیو هستند. از این حیث تامین نظر آنها به این دلیل که شنونده دائمی‌اند کمی دشوار است، چرا که از حیث محتوا و به لحاظ ساختار باید به گونه‌ای و به اندازه‌ای جذاب، متنوع و فاخر باشد که به رضایت و تحسین مخاطب بینجامد. از این رو تولید محتوا در ساختارهای متنوع و بر اساس نیازهای روز جامعه یکی از برنامه‌های رادیو معارف برای جذب بیشتر مخاطبان است.
رسانه‌ای دیرپا و مردمی
رضا هدایت‌فر، گوینده ارشد رسانه که قبل از همکاری با رادیو معارف از شنونده‌های حرفه‌ای و پروپاقرص این شبکه رادیویی بوده، می‌گوید: از سال ۱۳۷۶ همکاری‌ام را با رادیو معارف شروع کردم، البته قبل از آن جزو شنونده‌های حرفه‌ای و پروپاقرص رادیو بودم. برنامه‌ای با اجرای مرحوم مهران دوستی اجرا می‌شد، من برنده مسابقه آن برنامه شدم و همین اتفاق نقطه آغازی شد برای همکاری من با رادیو.
وی ادامه می‌دهد: برنامه‌های متعدد زنده و تولیدی داشتم که شاخص‌ترین آنها، تا جمعه ظهور، راه زندگی، عصرجوانی، صبح روشن، سلام زندگی و زندگی زیباست و برنامه‌های ویژه سحر و افطار رادیو. هدایت‌فر درباره این پرسش که افرادی که در این حرفه ماندگار شده‌اند، چه ویژگی‌هایی داشتند؟ عنوان می‌کند: به نظرم نظم در فکر و زندگی می‌تواند منشأ موفقیت برای انسان باشد. در کنار نظم، مطالعه و تحقیق در مورد موضوعات برنامه از عوامل موفقیت و ماندگاری یک گوینده و مجری حرفه‌ای است. گوینده رادیو معارف معتقد است: برنامه‌ها باید پژوهش‌محور باشند و با نیازسنجی مخاطبان، برنامه‌های مفید و کاربردی را به عرصه تولید برسانند. برنامه‌های کم‌محتوا و بی‌مایه که اسباب تضییع حقوق مردم و مخاطب است باید از آنتن حذف شوند. معتقدم باید به نگاه و رأی مخاطب احترام بگذاریم و با مردم صادق باشیم. وی مهم‌ترین دلیل ماندگاری برنامه‌های پرمخاطب رادیو را در خلاقیت برنامه‌سازی می‌داند و می‌افزاید: به نظرم خلاقیت، نوآوری معقول و اصولی در برنامه‌ها و صداقت برنامه‌سازان از عوامل ماندگاری برنامه‌های پرمخاطب است. رادیو رسانه دیرپا، خستگی‌ناپذیر و مردمی است که با وجود رسانه‌های جدید و مجازی، راه خودش را با امید سپری می‌کند. گاهی دعایی که در قالب پیامک به دستم می‌رسد، همه خستگی این سال‌ها را بدر می‌کند و بیشتر از پیش مطمئن می‌شوم که برنامه خوب، پرمحتوا و با طراحی خوب می‌تواند شنونده را از بین ده‌ها رسانه رقیب، به خودش جذب کند.
نفوذ در ناخودآگاه مخاطبان
محمد‌جواد محمدی، کارشناسی کارگردانی سینما دارد و از سال ۱۳۸۶ گویندگی این شبکه رادیویی را به‌عهده دارد و از ملزمات و ضروریات یک گوینده یا مجری خوب بودن را داشتن تمرکز بالا و آی‌کیو، ای‌کی و اس‌کیو بالای متوسط و شناخت جامعه می‌داند و می‌گوید: وقتی مجری یک برنامه، معتقد به برنامه و سازمانی باشد که در آن کار می‌کند و بداند که مباحث گفتنی را با جان و دل خود باید در بهترین و شکیل‌ترین بسته‌بندی کلامی به مخاطبان خود ارائه دهد ۹۰درصد راه را رفته است، لذا مخاطبی که حتی برای اولین بار شنونده باشد، برنامه را تا پایان همراهی خواهد کرد، چرا که در ناخودآگاه او نفوذ کرده‌ایم. وی درباره این پرسش که چگونه می‌توانیم فرد موثری در زندگی خود و دیگران باشیم؟ می‌افزاید: تاثیرگذاری از مواردی است که به زودی و راحتی به دست نمی‌آید، اما لازمه‌اش این است که گفتار و رفتار آدمی منطبق باشد. حرف و عمل که یکی شد، تاثیرگذاری خود به خود خواهد آمد. علاقه‌مندان این حرفه باید در گفتار و زبان معیار مهارت پیدا کنند و صبور و عاشق این حرفه باشند. معتقدم در جامعه امروز که پر از تجملات و امکانات است، حتما قناعت در هر زمینه‌ای مهم‌ترین دلیل برای رسیدن به آرامش است و خوشحالم در رسانه‌ای کار می‌کنم که سرشار از معرفت‌اندوزی است.
رادیویی محتوا‌محور
علی برخورداری، از سال ۱۳۷۸ مشغول تهیه‌کنندگی در رادیو معارف است و در حال حاضر تهیه‌کنندگی برنامه‌های اندیشه‌ها، نقد و نظر، اندیشه آفتاب، رواق معرفت و ... را بر عهده دارد. او یکی از ملاک‌های انتخاب عوامل برنامه را تخصص آنها می‌داند و عنوان می‌کند: برای انتخاب عوامل برنامه‌ام ابتدا تخصص آنها، مرحله دوم مهارت، مرحله سوم تجربه و در مرحله چهارم نظم و اخلاق سازمانی را در نظر می‌گیرم و برای جلوگیری از کلیشه شدن برنامه‌ها زیاد مطالعه می‌کنم. در کف جامعه مانند مدارس و محیط دانشگاه سوژه‌یابی و رسانه‌های مجازی را رصد و قالب‌های جدید را تجربه می‌کنم. وی تهیه‌کنندگی در رادیو معارف را با دیگر شبکه‌های رادیویی متفاوت می‌داند و می‌افزاید: تهیه‌کنندگی در رادیو معارف نسبت به دیگر شبکه‌ها متفاوت است و ثانیا تفاوت آن میل به دشواری دارد، نه سهولت. چون رادیو معارف از نظر ساختاری یک رادیو بدون موسیقی بوده و از سوی دیگر رادیوی محتوا‌محور است. بنابراین نوبودگی، تازگی و المان‌های جذب مخاطب از دوش موسیقی به حوزه محتوا منتقل می‌شود که کار بسیار دشوار و سختی است. یعنی شما با موسیقی به راحتی می‌توانی به مخاطب فرصت تفکر، استراحت، سادگی و دریافت پیام را بدهی اما در رادیو معارف شما همه این نیازهای رسانه‌ای را باید در قالب کلام بریزید تا بتوانید مخاطب را با خود همراه کنید. به نظرم این کار خیلی مواظبت، مطالعه، دقت، ممارست و توان فکری می‌خواهد.
تولید محتوا با رنگ و بوی اهل بیت(ع)
سیده منیره موسوی، یکی از تهیه‌کننده‌های رادیو معارف که این روزها تهیه‌کنندگی برنامه «مهربان باشیم» و «تا جمعه ظهور» را بر عهده دارد، می‌گوید: حدود ۱۰ سال است که وارد رادیو معارف و تهیه‌کنندگی شده‌ام. کارشناسی ارشد ادبیات از دانشکده صداوسیما دارم .علاوه بر تهیه‌کنندگی برنامه زنده و صبحگاهی مهربان باشیم و تا جمعه ظهور، تهیه‌کنندگی برنامه‌های «پرسمان تربیتی و خانواده» را هم به صورت تولیدی بر عهده دارم. نویسندگی برنامه‌های اذانگاهی هم انجام می‌دهم. وی تاکید می‌کند: اولین نکته‌ای که من شخصا به آن اعتقاد دارم و سعی می‌کنم در برنامه‌سازی از آن بیشترین بهره را ببرم، همکاری با دوستانی است که وجوه اشتراک و دغدغه‌مندی مشابهی داریم. به نظرم زمانی یک برنامه می‌تواند در دل مخاطب جا باز‌کند که عوامل آن برنامه با دل و جان به برنامه بپردازند و در پایان برنامه، یک نتیجه و راهکار مفید به مخاطب ارائه دهند. تهیه‌کنندگی در کنار این که بسیار حرفه پرتنش و اضطراب‌زایی است، ولی بسیار شیرین است. علاقه‌مندان این حرفه باید صبور، ثابت‌قدم و خلاق باشند. موسوی با بیان این که مخاطبان رادیو معارف را تمام اقشار اختصاص می‌دهند، می‌افزاید: همه اقشار مخاطب رادیو هستند، ولی با توجه به تخصصی بودن رادیو معارف در زمینه‌های دینی، احساس می‌کنم افراد و اقشاری که دغدغه دینی بیشتری دارند، این شبکه را بیشتر دنبال می‌کنند. لذا تمرکز من در برنامه‌سازی در رادیو معارف، ترویج و تشویق و البته تهیه برنامه‌هایی برای تقویت سبک زندگی اسلامی ایرانی است. خدا را به خاطر حضور در رادیو معارف هزاران‌بار شکر می‌کنم؛ محیطی پر‌آرامش، همکارانی دلسوز و همراه و فعالیت برای تولید محتواهایی با رنگ و بوی اهل بیت علیهم السلام دارد.
ترویج گفتمان دینی و تعمیق فرهنگ دینی
زینب صفاکوشکی، سرپرست طرح و برنامه‌ریزی رادیو معارف با بیان این که رادیو، تجلی آوایی هنرمندانه از خلقت است، می‌گوید: هنر رادیو در به‌کارگیری خلاقانه صدا برای خلق تجربیات شنیداری غنی، روایت داستان‌های جذاب، برانگیختن حس و عاطفه و تعامل با مخاطب نهفته است. نمایش‌های رادیویی، روایت‌های صوتی، موسیقی، افکت‌های صوتی و سکوت، همگی نقش مهمی در خلق این تجربیات دارند. رادیو به واسطه قدرت تخیل، فضاسازی و تعاملی که ایجاد می‌کند، می‌تواند مخاطبان را به سفری در زمان و مکان ببرد. درک و توجه عمیق‌تری از دنیای اطراف به آنها بدهد و به ابزاری ارزشمند برای آموزش، حفظ فرهنگ و ترویج دانش تبدیل شود. رادیو معارف با رویکردی خلاقانه و لحنی صمیمانه، به عنوان رسانه تراز انقلاب اسلامی، در جهت ترویج گفتمان دینی و تعمیق فرهنگ دینی در جامعه نقش‌آفرینی می‌کند. وی با اشاره به اهداف واحد طرح و برنامه‌ریزی رادیو معارف می‌افزاید: اطمینان از انطباق برنامه‌ها و فعالیت‌های رادیو معارف با اهداف، سیاست‌ها، مأموریت‌ها و نیازهای مخاطبان و همچنین ارتقای کیفیت محتوایی و ساختاری برنامه‌های این شبکه رادیویی است. رادیو معارف در سالگرد تأسیس خود، ضمن قدردانی از تلاش‌ها و زحمات مدیران، برنامه‌سازان و دست‌اندرکاران، باور دارد که با همدلی و همراهی مخاطبان عزیز خود، می‌تواند گام‌های موثرتری در راستای ترویج ارزش‌های اسلامی و ارتقای سطح معرفت دینی جامعه بردارد.
مریم کریمی - گروه رسانه
