طرح هادی روستایی زیبا روی کاغذ

فلسفه طرح هادی براساس ماده ۷ اساسنامه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۷۸ تحت عنوان آیین‌نامه اجرایی تهیه و تصویب طرح‌های هادی روستایی رونمایی شد. ماده ۷ اساسنامه بنیاد مسکن انقلاب اسلامی بر تهیه طرح‌های هادی روستاها از طریق هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط و مشارکت مردم در انجام آنها تاکید دارد. اما بخش ۸ ماده یک آیین‌نامه نحوه بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران محلی؛ طرح مذکور را این‌طور تعریف می‌کند: «طرح هادی عبارت از طرحی است که ضمن ساماندهی و اصلاح بافت موجود، میزان و مکان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای‌ عملکردهای مختلف از قبیل مسکونی، تولیدی، تجاری، کشاورزی، تاسیسات و تجهیزات و نیازمندی‌های عمومی روستایی را حسب مورد در قالب ‌مصوبات طرح‌های ساماندهی فضا و سکونتگاه‌های روستایی یا طرح‌های جامع ناحیه‌ای تعیین می‌کند.»

​​​​​​​البته در سال ۱۳۷۸ مقرر شده بود که این طرح در بازه‌ای ۱۰‌ساله اجرا شود و پس از آن بر‌اساس بازخوردهای موجود و نتایج حاصله، بازنگری و اصلاح آن در دستور کار قرار بگیرد ولی انگار هیچ‌کس حالی برای بازنگری نداشت. با این تفاسیر، از زمانی که طرح هادی روستایی مطرح شد رسالت اصلی آن، آبادانی روستاها و کمک به ترویج پروژه‌های عمرانی در آنها بود. شاید در نگاه اول و روی کاغذ، طرح هادی بسیار شگفت‌انگیز می‌نمود. این طرح باید بافت موجود روستا را زیر ذره‌بین برده و اصلاح و ساماندهی آن را در دستور کار قرار می‌داد. اما این پایان کار نبود زیرا سپس تعیین می‌کرد که هر بافت و هر زمین تا چه میزان می‌تواند پیشرفت و پیشروی داشته باشد، ضمن این‌که برآورد می‌شد هر زمین چگونه می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد و نوع کاربری آنها از چه قرار است.

آیا این زمین مسکونی است یا می‌تواند تولیدی و تجاری باشد یا مُهر کشاورزی و زراعی بخورد. آبادانی روستا از دیگر اهدافی بود که این طرح دنبال کرد. به این واسطه، نیازمندی‌های عمومی روستا رصد شده و به‌جایی برسد که هر منطقه به چه تجهیزات و تاسیساتی نیاز دارد تا به شکوفایی و بالندگی برسد. مهم‌ترین هدفی که باید با اجرای طرح هادی روستایی، پیوند ناگسستنی برقرار می‌کرد، افزایش کیفیت زندگی و ارتقای معیشت و سطح رفاهی آنها بود. رونق سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های عمرانی متعدد از دیگر اهداف مهمی بود که طرح هادی روستایی، باید به آنها دست می‌یافت. این طرح همچنین چرخه تولید تا مصرف روستایی را نشانه می‌گرفت تا از بهبود چنین سیکلی حمایت کند و آن را چند گام به جلو سوق دهد. حالا با گذشت چند دهه انگار طرح هادی نتوانسته به اهداف خود برسد و با نصفه‌نیمه انجام شدن و تامین‌نشدن نیازهای مالی در بسیاری از روستاها به پروژه‌هایی بی‌اثر و بی‌نتیجه تبدیل شده است.

باید اعتراف کرد طرح هادی روستایی در پیچ‌و‌خم بی‌مهری مسئولان گرفتار شده و روستاهای زیادی مانده‌اند که این طرح چه کاری می‌خواست برای‌شان انجام دهد.