علی خواجه، تهیه‌کننده برنامه «چراغ مطالعه» از جزئیات این برنامه می‌گوید

می‌خواهیم مخاطب خاص جذب کنیم

۲۵ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

این روزها، شبکه چهار سیما، برای کتاب‌دوستان برنامه جدیدی در نظر گرفته است. برنامه‌ای که مخاطب خاص کتاب‌خوان را هدف قرار داده، کتاب خوان‌هایی که کتاب‌های علوم انسانی را دوست دارند. برنامه‌ای با نام چراغ مطالعه که شنبه شب‌ها ساعت 21 پخش می‌شود. علی خواجه و مرتضی ‌روحانی تهیه‌کنندگان این برنامه هستند. برنامه‌ای که با نگاه عمومی سراغ یک موضوع تخصصی رفته است. علاوه‌ بر این‌ تیم تولید این برنامه برای جذب مخاطب بیشتر از کوروش علیانی؛ نویسنده و روزنامه‌نگار نام‌آشنایی که اخیر وارد حوزه اجرا شده به عنوان مجری استفاده کرده‌ است. سراغ علی‌خواجه رفتیم تا با او در مورد روند شکل‌گیری و موضوعات خاصی که در چراغ مطالعه به آن‌ها پرداخته می‌شود، صحبت کنیم.

مروری بر نقاط قوت و ضعف برنامه‌های کتابی تلویزیون

کتــاب روی آنـتــن

۲۵ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

کتاب، مردم را به دو دسته تقسیم می‌کند: آنها که دوستش دارند و آنها که اگر فرصتش پیش می‌آمد، دوستش می‌داشتند. این واقعیت، یک ظرفیت عظیم برای تلویزیون ایجاد می‌کند؛ ظرفیتی که اگر به درستی به ابعاد آن فکر شود، بی‌تردید موفقیت‌های بزرگی را برای آنتن به همراه خواهد آورد. یک تولیدکننده برنامه تلویزیونی حول محور کتاب، باید ایمان داشته باشد که حتی مخاطبِ کتاب‌نخوان هم می‌تواند پای برنامه کتابی بنشیند و آن را دنبال کند، چرا که جهان کتاب‌ها، جهان آدم‌های جذاب و حرف‌های به‌دردبخوری است که بالاخره یک روز به کار هر کسی می‌آید. صداوسیما هم در پرداخت به موضوع کتاب، فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرده اما پیشرفت سال‌های اخیر رسانه ملی را در این حوزه، بیشتر می‌توان نه در اثربخشی و رفتارسازی در مخاطب بلکه در محدوده ایده‌یابی و تعریف قالب‌هاب‌های متنوع‌تر و تخصصی شدن برنامه‌ها ارزیابی کرد. از یک طرف همه مسؤولان و مردم به اهمیت کتابخوانی و پایین بودن سرانه مطالعه در کشور اذعان دارند و از طرف دیگر، بزرگ‌ترین ظرفیت یعنی رسانه ملی، خود را به برنامه‌های گفت‌وگومحور حول کتاب محدود کرده است. گونه‌های جذاب‌تر برنامه‌سازی از جمله مسابقات ، رئالیستی‌شوها و برنامه‌های کودک هنوز به رنگ و بوی کتاب آمیخته نشده‌اند و سرقفلی مجموعه‌های کتابی در اختیار قالب‌های وزین و نخبگان است.

مروری بر نقاط قوت و ضعف برنامه‌های کتابی تلویزیون

کتــاب روی آنـتــن

۲۵ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

کتاب، مردم را به دو دسته تقسیم می‌کند: آنها که دوستش دارند و آنها که اگر فرصتش پیش می‌آمد، دوستش می‌داشتند. این واقعیت، یک ظرفیت عظیم برای تلویزیون ایجاد می‌کند؛ ظرفیتی که اگر به درستی به ابعاد آن فکر شود، بی‌تردید موفقیت‌های بزرگی را برای آنتن به همراه خواهد آورد. یک تولیدکننده برنامه تلویزیونی حول محور کتاب، باید ایمان داشته باشد که حتی مخاطبِ کتاب‌نخوان هم می‌تواند پای برنامه کتابی بنشیند و آن را دنبال کند، چرا که جهان کتاب‌ها، جهان آدم‌های جذاب و حرف‌های به‌دردبخوری است که بالاخره یک روز به کار هر کسی می‌آید. صداوسیما هم در پرداخت به موضوع کتاب، فراز و نشیب‌های زیادی را طی کرده اما پیشرفت سال‌های اخیر رسانه ملی را در این حوزه، بیشتر می‌توان نه در اثربخشی و رفتارسازی در مخاطب بلکه در محدوده ایده‌یابی و تعریف قالب‌هاب‌های متنوع‌تر و تخصصی شدن برنامه‌ها ارزیابی کرد. از یک طرف همه مسؤولان و مردم به اهمیت کتابخوانی و پایین بودن سرانه مطالعه در کشور اذعان دارند و از طرف دیگر، بزرگ‌ترین ظرفیت یعنی رسانه ملی، خود را به برنامه‌های گفت‌وگومحور حول کتاب محدود کرده است. گونه‌های جذاب‌تر برنامه‌سازی از جمله مسابقات ، رئالیستی‌شوها و برنامه‌های کودک هنوز به رنگ و بوی کتاب آمیخته نشده‌اند و سرقفلی مجموعه‌های کتابی در اختیار قالب‌های وزین و نخبگان است.

4 فصل از شروع برنامه «کتاب‌باز» می‌گذرد. این برنامه در تمام این فصول چه تغییراتی داشته است؟

بـــاز هم کتـــاب‌باز !

۲۵ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

اگر نگاهی به کنداکتور برنامه‌های شبکه‌های مختلف بیندازید کمتر برنامه‌ای را پیدا خواهید کرد که به کتاب و کتابخوانی بپردازد، اما حالا اگر از اهالی کتاب بپرسید که جدی‌ترین برنامه‌ای که در مورد کتاب سراغ دارند کدام برنامه است احتمالا اولین اسمی که خواهید شنید «کتاب‌باز» باشد. برنامه‌ای که برخلاف برنامه‌هایی که در مورد کتاب ساخته شده حرفی برای گفتن دارد و امروز تمام برنامه‌های حوزه کتاب به قبل از این برنامه و بعد از این برنامه تقسیم شده‌اند. به گفته عوامل هدف «کتاب باز» بعد از ترویج کتابخوانی و ساخت برنامه‌ای سرگرم کننده برای علاقه‌مندان به کتاب، این بوده که مردم با هم بیشتر حرف بزنند و با هم کتاب بخوانند که بیشتر مشکلات مردم از همین صحبت نکردن با هم و نبود تبادل نظر است. این برنامه از اولین قسمت تا امروز که چند وقتی است وارد فصل چهارم شده مسیر پر پیچ و خمی را پشت سر گذاشته و آیتم‌های زیادی در این برنامه کم و زیاد شده‌اند. البته این چهار فصل یک بخش مشترک هم داشته و آن عکس یادگاری گرفتن در پایان برنامه و اهدای سردیس مفاخر ادبیات فارسی به مهمانان بوده است.

نگاهی به چالش‌های برنامه‌سازی تلویزیونی در حوزه کتاب

رفاقت نه چندان صمیمی!

۲۵ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

از وقتی به یاد می‌آوریم تلویزیون و کتاب، دو مقوله مجزا و نامانوس بوده‌اند. مثل دو عنصر کاملا مجزا که نه می‌توانستند در هم حل شوند و نه امکانی برای همزیستی مسالمت‌آمیز داشتند. به تعامل تلویزیون و کتاب در کشورهای دیگر کاری نداریم. روی صحبتمان صرفا با تلویزیون ملی خودمان است؛ تلویزیونی که تا سال‌ها یا از سر اجبار، برنامه‌ای مرتبط با کتاب روی آنتن می‌فرستاد یا اصلا نمی‌دانست چطور باید به این امر وارد شود و کتاب را در فیلم‌ها و سریال‌ها و برنامه‌هایش جاسازی کند. گرچه این نبود تعامل هنوز هم به درستی اتفاق نیفتاده است، اما نمی‌توان از تلاش‌هایی که در این زمینه صورت گرفته چشم‌پوشی کرد. به هرحال تعداد برنامه‌هایی که سال‌های اخیر در حوزه کتاب ساخته شده کم نیست. تعداد این برنامه‌ها در طول یک سال، حتی از انگشتان دو دست هم بیشتر است اما سوالی که هنوز هم پاسخ روشنی ندارد این است که چند تا از این برنامه‌ها واقعا توانسته‌اند توجه مخاطبان را جلب کنند؟ چقدر به افزایش سرانه کتاب‌خوانی کمک کرده‌اند؟ چند نفر به واسطه تماشای این برنامه‌ها تصمیم گرفته‌اند برای اولین بار کتاب را در عادت زندگی روزمره‌شان بگنجانند؟ دلیل این همه فاصله چیست؟

راز جذابیت برنامه‌های کتابی

۲۵ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

تلویزیون یک رسانه است، کتاب رسانه‌ای دیگر. همان‌طور که موسیقی هم رسانه‌ای دیگر است. پس این‌که انتظار داشته باشیم تلویزیون مستقیما بتواند جایی برای کتاب باز کند و از دل رسانه تلویزیون، رسانه کتاب به‌صورت مستقیم تبلیغ شود، به نظرم در دل خودش یک تناقض را حمل می‌کند.

اشتباهات عجیب و فراموش‌نشدنی آثار ایرانی و خارجی تاریخی

گــاف‌های تــاریخی!

۱۸ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

ساخت سریال با تعداد قسمت‌های بالا خالی از اشتباه نیست. حالا این حساسیت در سریال‌های تاریخی که بیشتر نیاز به توجه دارد، بالاتر است. از طرفی وقتی سریالی تاریخی پخش می‌شود خیلی از مردم دنبال گاف‌های این سریال می‌گردند تا سوژه‌ای برای انتقاد به فیلم و سریال‌ها داشته باشند. انصافا کار فیلمسازان تاریخی هم سخت است، چرا که پیدا کردن المان‌های دهه 50 و 60 حالا در کشورمان کمی سخت شده. تا جایی که همایون اسعدیان کارگردان سریال گرگ و میش در مصاحبه‌ای گفته برای پیدا کردن یک دیوار 40 متری که المان‌های دهه 90 را نداشته باشد با سختی‌های فراوانی رو به رو شده بودند. فکر نکنید این گاف‌ها فقط مخصوص فیلم و سریال‌های ایرانی است.فیلم و سریال‌های خارجی هم از این قاعده مستثنا نیستند. تعدادی از اشتباهات فاحش این سریال‌های ایرانی و خارجی را از نظر گذرانده‌ایم.

مهم‌ترین چالش‌های ساخت سریال‌های تاریخی قهرمان‌محور چیست؟

جــاده پر پیچ‌ و خم تــاریخ

۱۸ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

یکی از پرطرفدارترین گونه‌های سریال و فیلم‌های سینمایی در تمام دنیا، آثار قهرمان‌محوری است که فضای تاریخی دارد. برای مثال همین چند وقت قبل موسسه آمازون اولین سریالش با نام گذرگاه کارنیوال را توزیع کرد. این سریال قهرمان‌محور که گونه تخیلی هم دارد، در بستر تاریخ و فضایی شبیه به قرن 18 انگستان رقم می‌خورد. ورود آمازون به این‌گونه و ساخته شدن آثار مشابهی در سراسر جهان نشان می‌دهد آثار قهرمان‌محور با گونه تاریخی مخاطبان بسیاری دارد. البته در ایران برخلاف سایر کشورهای جهان، گونه اجتماعی بیشتر از سایر گونه‌ها سردر سینماها و کنداکتور تلویزیون را اشغال کرده است؛ اشکال از کجاست؟ این‌که چرا در روزگار حکومت ابرقهرمان‌ها بر زندگی مردم تمام دنیا، در ایران حتی قهرمان‌محوری هم در سینما و تلویزیون مهجور است. چرا کسی سراغ قصه‌های تاریخی نمی‌رود؟ آن هم در شرایطی که سریال‌هایی مانند مختار، هزاردستان، کوچک جنگلی و... مخاطبان زیادی داشتند و هنوز هم از بازپخش آنها استقبال می‌شود. احتمالا مهم‌ترین دلیل کمرنگ شدن آثار تاریخی با گونه قهرمان‌های ملی و مذهبی چالش‌های مختلفی است که ساخت این آثار برای سازندگان را پیچیده می‌کند. برای مثال یک فیلم یا سریال قهرمان‌محور براساس زندگی قهرمان‌های ملی و میهنی ایران در مقایسه با یک فیلم اجتماعی هزینه‌ای بیش از ده برابری دارد و این هزینه‌ها در تولید سریال هرکدام ضریبی چندبرابری می‌گیرد. در این گزارش می‌خواهیم چالش‌های ساخت این آثار را با هم مرور کنیم.

گفت‌وگو با خسرو معتضد با درباره آثار تاریخی و قهرمانی

فضای مجازی دشمن حقایق تاریخی

۱۸ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

سریال‌های تاریخی را می‌توان جزو جذاب‌ترین برنامه‌های تلویزیونی دانست که به‌دلیل سفر به زمان و مرور اتفاقات مهم تاریخی چه از نوع مذهبی و چه از منظر ملی، برای اکثر انسان‌های معاصراز جذابیت بالایی برخوردار است، چرا که با نمایش این سریال‌ها، در ذهن خود حوادث و اتفاقات مهم تاریخی را تصویرسازی می‌کند. از همین‌رو و به بهانه پخش سریال گیله وا، به گفت‌وگو با خسرو معتضد تاریخ‌نگار، مجری و کارشناس «برنامه‌های تاریخ معاصر» پرداختیم تا به مرور به سریال‌های پخش شده تلویزیون، نقاط قوت و ضعف آنها در این سال‌ها بپردازیم.

مروری بر سریال‌های ماندگار تاریخی

تاریخ در مرز واقعیت

۱۸ آبان ۱۳۹۸ - ۰۸:۰۰

معمولا بینندگان سریال‌های تاریخی توقع دارند در این سریال‌ها تاریخ مو به مو روایت شده باشد، در صورتی که چنین سریالی حتی اگر توسط وفادارترین کارگردان‌ها به تاریخ، نوشته شود، باز هم روایت مو به موی تاریخ در سریال‌ها شدنی نیست! درست است که در فیلم یا سریال‌هایی که قرار است به زندگینامه شخص خاصی در تاریخ پرداخته شود باید به‌طور دقیق به صحت چیزی که در حال اتفاق است، اهمیت فراوانی داد اما همین موضوع در مورد روایت برهه‌ای از تاریخ کمی فرق می‌کند. روایت یک داستان تاریخی نیاز به فشرده شدن زمان، حذف یا اضافه شخصیت‌ها، اضافه کردن درام به ماجرا و از همه مهم‌تر پررنگ نشان دادن نقش «قهرمان» دارد. پس یک فیلم یا سریال تاریخی هم می‌تواند مستند باشد هم نباشد. در چنین مواردی شما به‌عنوان بیننده نباید توقع کلاس تاریخ از یک سریال تاریخی داشته باشید. بیایید با هم نگاهی به چند سریال مهم تاریخی که از تلویزیون پخش شده، بیندازیم و ببینیم هرکدام چه ویژگی‌هایی داشته و نقاط ضعف و قوت‌شان چه بوده است؟

قبلی۳بعدی