شعرهایی که به نام دیگران سند خوردند!

یکی از معضلات جهان مجازی، سند خوردن برخی اشعار به نام افرادی مشهور است که روحشان هم از سرودن این اشعار خبر ندارد و شاعر اصلی شعر مذکور باید جان بکند تا ثابت کند که شعر از آن اوست و در اکثر اوقات هم نمی‌شود آب رفته را به جوی برگرداند. از قضا این معضل بیشتر گریبانگیر کوتاه‌سروده‌هاست و یکی از این شاعران که قربانی این بیماری عجیب دنیای مجازی شده؛ اکبرخان اکسیر، شاعر شوخ‌طبع آستارایی است که چندی پیش تعدادی از شعرهای کوتاهش در فضای اینترنتی به نام زنده‌یاد حسین پناهی منتشر و با سرعتی سرسام‌آور، صفحه به صفحه در جهان مجازی تکثیر شد. جالب است که اگر شعرهای مذکور اینقدر خواندنی و تکثیرشدنی‌اند ـ که قاعدتا هستند ـ چرا پیش از آن که نام زنده‌یاد پناهی به‌عنوان سراینده درج شود، روی دست حلوا حلوا نمی‌شد؟! اینجاست که می‌فهمیم این معضل از ریشه‌ عمیق‌تری آب می‌خورد و ظاهرا اهالی دنیای مجازی، بیشتر به نام سراینده حساسند و کیفیت اشعار در درجه‌ دوم یا چندم اهمیت قرار دارد و اگر تک‌سرفه‌ای از یک چهره‌ مشهور و محبوب منتشر شود، به همان اندازه در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود که یک شاهکار ادبی را به نام آن شخص منتشر کنیم. اکبر اکسیر هرچند توانسته است این اشعار را در محضر خواص به نام خود برگرداند، اما بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی زیر بار نمی‌روند و هنوز معتقدند که این شعر و چند شعر دیگر متعلق به زنده‌یاد پناهی است و به هیچ صراطی مستقیم نمی‌شوند. بگذریم. اکبر اکسیر یکی از شاعرانی است که در دو دهه‌ اخیر تمام توان خود را صرف سرودن شعر کوتاه کرده است و شعر خود را «فرانو» می‌نامد. اکسیر در تعریف و ارائه مختصات شعر فرانو؛ کوتاهی، طنز، زبان محاوره و ساده، پیام چند وجهی و... را از ضروریات آن می‌داند که تمامی یا بخشی از این ویژگی‌ها را در اکثر قریب به اتفاق شعرهای اکسیر می‌توان دید، از جمله همین شعری که برای این شماره انتخاب شده است.

شعر با اصطلاحی عامیانه شروع می‌شود؛ «صفر را بستند». به نوعی مطابق با مانیفست شعر فرانو، بسط و گسترش یک ترکیب یا اصطلاح عامیانه، به خلق یک موقعیت شعری منجر می‌شود. اصطلاحی که کمتر کسی پیدا می‌شود با آن آشنا نباشد و از یک مختصات اجتماعی واقتصادی خبر می‌دهد. مسدود کردن صفر تلفن تا راوی امکان برقراری ارتباط با جهان بیرون ـ بیرون از شهر، بیرون از کشور و... ـ را نداشته باشد و شاعر با یک چرخش شاعرانه و ایجاد یک تضاد و قرار دادن «درون» در مقابل «بیرون»، بستن صفر را قطع ارتباط راوی با جهان بیرون از خود تداعی می‌کند و در گزاره‌ دوم، دور از چشم احتمالا مسدودکنندگان، راوی و هم‌کیشان راوی اعلام می‌کنند که چه باک، ما از درون ارتباط برقرار کردیم و زنگ زدیم. یکی دیگر از ویژگی‌های فرانو ـ طبق مانیفست آن ـ استفاده چندگانه و ایهام‌وار از واژگان و اصطلاحات است که در این شعر، این کاربرد برای اصطلاح «زنگ زدن» قابل تصور است و در خوانشی دیگرگونه، زنگ زدن به معنای ارتباط برقرار کردن در مقابل زنگ زدن فلزات به معنای پوسیدن و از بین رفتن قرار می‌گیرد. در این خوانش، مسدودکنندگان به خواسته‌ خود رسیده‌اند و ما از درون زنگ زدیم و پوسیدیم!

عبدالصابر کاکایی

شاعر و منتقد