ضرورت توجه به سینما در دیپلماسی فرهنگی

دیپلماسی فرهنگی به‌عنوان نوعی دیپلماسی عمومی و قدرت نرم که شامل تبادل اندیشه‌ها، اطلاعات، هنر، زبان و دیگر جنبه‌های فرهنگی میان کشورها و مردمان آنها به‌منظور تقویت درک متقابل می‌شود، دیرزمانی است که در جهان مورد توجه و بهره‌برداری درست قرار می‌گیرد؛ به‌ویژه قدرت‌های سیاسی جهان به محض تثبیت موقعیت و جایگاه دیپلماتیک و با ظهور سینما به‌عنوان مدیومی جذاب، فراگیر و تاثیرگذار، به قابلیت‌های نفوذ آن پی بردند و فارغ از بحث سرگرمی و توجه به وجوه صنعتی این رسانه، از ظرفیت‌های دیپلماسی سینما هم استفاده‌های فراوانی کردند.

کد خبر: ۱۴۱۱۱۰۳

نویسنده علی رستگار | گروه فرهنگ و هنر

تغذیه از سفره گسترده سینما برای تعاملات جهانی و تقویت جایگاه سیاسی و پیشبرد اهداف دپیلماتیک، از همان شروع به کار هالیوود در دستور سیاست ایالات متحده آمریکا قرار گرفت و حتی فراتر از دیپلماسی فرهنگی و تبیین نرم و جذاب افکار دولتمردان، کار را به یک حقنه فرهنگی و دیکتاتوری سینمایی رساند. فارغ از هوشمندی غرب در این زمینه و مصادره تبلیغاتی سینما از سوی هیتلر و حکومت نازی‌ها به‌خصوص با وجود فیلمساز وابسته‌ای چون لنی ریفنشتال، شرق هم متوجه ظرفیت بالقوه و به‌شدت تاثیرگذار هنر هفتم شد، طوری‌که استالین هم گفت: «سینما را در اختیارم بگذارید، آن وقت بر تمام جهان حکم خواهم راند.» منهای سیاست‌های نادرست و این قدرت‌های غیرموجه، آنچه می‌تواند الگوی مناسبی برای دیگر کشورها باشد، ظرفیت‌های مدیوم سینما برای بهره‌برداری درست در راستای دیپلماسی فرهنگی است. نکته مهمی که سال‌هاست سینما و سیاست ایران نسبت به آن غفلتی اساسی دارند و رد و نشان و مهم‌تر عزم و اراده‌ای هم در این زمینه نیست. سینما و سیاست تنها در مثال‌هایی تاریک، در این کشور با هم تلاقی کرده‌اند و هیچ‌گاه تعاملی و به قصد هدفی ملی، منطقه‌ای و جهانی با هم همسو نشده‌اند. سینمای ایران در همه این سال‌ها یا تنها تا نوک بینی خود را دیده و افقی گسترده و فراتر از کشور نداشته یا اگر هم گامی در این زمینه برداشته شده، مربوط به سودای حضور در فستیوال‌های غربی بوده که آن هم در غالب موارد، بیشتر حکم حرکات موزون باب طبع خارجی‌ها را داشته و چندان نمی‌توان نام دیپلماسی فرهنگی را روی آن گذاشت. حضور اخیر محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی در محل وزارت خارجه و دیدار با سخنگوی وزارت خارجه و برخی از سفرای ایران در کشورهای مختلف که با گفت‌وگو و تبادل‌نظر در‌خصوص گسترش تعاملات بین‌المللی و همکاری‌های فرهنگی و سینمایی همراه بود، خبری خوش و امیدوارکننده درباره این موضوع است و امیدهایی برای جدی گرفتن دیپلماسی فرهنگی ایجاد می‌کند تا سینمای ما در دیپلماسی عمومی و فرهنگی جایگاه و شأنیت خودش را پیدا کند. افزایش سطح نفوذ سینمای ایران در کشورهای منطقه، ضریب اولویت‌های فرهنگی به‌ویژه در زمینه سینما همپای حوزه‌های اقتصادی و سیاسی، امضای تفاهم‌نامه‌های سازمان سینمایی با کمپانی‌های تولید فیلم کشورهای دیگر، اقدامات هدفمند و عملی برای تولیدات مشترک و بهره‌برداری از ظرفیت‌های اکران‌های منطقه‌ای و جهانی و بازار کشورهای مختلف از طریق وزارت خارجه و رایزنی‌های فرهنگی، برای تبیین گفتمان فرهنگی - تمدنی ایران اسلامی سخنان امیدوارکننده‌ای است که باید به مرحله عمل هم برسد؛ به‌خصوص در این ماه‌ها و روزها که غرب و کشورهای زاویه‌دار با ایران سعی دارند با بها دادن به جنبش‌های مخالف و غیررسمی سینمایی، معادلات سیاسی را طور دیگری رقم بزنند، ضرورت توجه به دیپلماسی فرهنگی بیش از پیش احساس می‌شود.