نقد سینما در سیما

جشنواره امسال هم همچون دوره‌های قبلی‌اش خوش‌آب و رنگ برگزار می‌شود و فیلم‌هایی در ژانرهای گوناگون به نمایش در‌می‌آید. رسانه‌ملی هم مثل همیشه تمام‌قد پشت جشنواره‌های فرهنگی ایستاده و تلاش می‌کند در قالب برنامه‌های متفاوت، این رویداد فرهنگی را به‌خوبی پوشش بدهد. به همین دلیل هر یک از شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی بنا به ماموریتی که به‌عهده دارند و برای‌شان تعریف شده، سعی دارند این وظیفه را به‌درستی پوشش بدهند. یکی از این برنامه‌های سینمایی با نام سینما ملت قرار است از ۱۲ بهمن هر روز به‌صورت زنده از شبکه پنج سیما روانه آنتن شود. به همین دلیل با محمدرضا فهیمی، تهیه‌کننده برنامه سینما ملت درباره این برنامه و جزئیات آن به صحبت نشستیم که در ذیل می‌خوانید.

محمدرضا فهیمی، تهیه‌کننده برنامه سینما ملت درباره برنامه سینما ملت که با چه نگاهی روانه آنتن شود به جام‌جم می‌گوید: دلیل این‌که ما نام این برنامه را سینما ملت انتخاب کردیم به‌دلیل حضور مردم در سینماست. بنابراین سعی می‌کنیم از این زاویه به جشنواره فیلم فجر بپردازیم. همچنین مباحثی همچون مؤلفه‌های سینمای دفاع‌مقدس و تفاوتش با سینمای جنگ و سینمای ضد‌جنگ چیست؟ نقد و اعتراض در سینمای اجتماعی ایران چه جایگاهی دارد؟ امید کجا می‌رود؟ مبانی که در انقلاب مطرح است و سینما به‌عنوان یک ابزار قرار بود در خدمت آن باشد، می‌خواهیم نسبتش را بسنجیم. این به لحاظ فضای موضوعی کلی برنامه است.

میز نقد

وی ادامه می‌دهد: به لحاظ ساختار فرمی و کنداکتوری برنامه هم دو بخش عمده داریم که یک‌بخش میز تحلیل است که فارغ از فیلم‌های فعلی جشنواره به بررسی تم و مضمون فیلم‌هایی که در ۴۰ و چند سال گذشته ساخته شده و به مؤلفه‌های موضوعی در آثار برتر می‌پردازیم و یک بخش هم نقد داریم که ناظر بر فیلم‌های جشنواره و فیلم‌هایی که آن روز اکران شده است که بسته به ژانرش به‌صورت موضوعی، منتقدان ما که دو نفر در میز نقد هستند به همراه مجری کارشناس در رابطه با اینها گفت‌و‌گو می‌کنند. این تهیه‌کننده درباره این‌که چه شد این نگاه را انتخاب کردید و قرار است چه آورده‌ای به مخاطب بدهید، بیان می‌کند: جشنواره امسال فضایی را تجربه می‌کند که تا حالا اتفاق نیفتاده و آن هم تحریم‌هایی است که سلبریتی‌ها به شکل‌های مختلف نسبت به جشنواره انجام می‌دهند؛ در صورتی‌که جشنواره یک ظرفیت و فرصتی بوده که هم استعدادها در آن نمایش داده شود و هم حال دل مردم را خوب بکند. وقتی می‌خواهیم یک هدف و منظور را به ضدش تبدیل کنیم، باعث می‌شود کمی جایگاه اصلی را فراموش کنیم.

فهیمی عنوان می‌کند: اگر هنرمند یا عوامل فیلمی می‌سازند، در وهله اول موفقیت فیلم این است که مردم آن را دوست داشته باشند و سینماگران برای مردم فیلم می‌سازند و متاسفانه حلقه اصلی پازل ساخت فیلم طی این سال‌ها کم‌رنگ شده و به آن توجه نشده است. حال این سؤال مطرح می‌شود سینماگری که زحمت می‌کشد و کاری را تولید می‌کند، نسبتش با مردم چیست؟ و مردم در انتخاب ژانر، انتخاب فیلمنامه، انتخاب بازیگر و پیش بردن فیلم و روایت او چه جایگاهی داشتند. لذا تم کلی را روی این موضوع گذاشتیم.

بررسی فیلم‌های شاخص

وی ادامه می‌دهد: بنابراین یک میز تحلیل در کنداکتور اضافه کردیم تا ببینیم دلیل اقبال مردم به یک‌سری فیلم‌های شاخص طی این ۴۰ و چند سال که لزوما محتوای‌شان، محتوای خاص و سفارشی هم نبوده، چیست؟چه مؤلفه‌هایی دارد و بسته به ژانری که هر روز در جشنواره اکران داریم، بتوانیم در رابطه با این مؤلفه‌ها صحبت کنیم.

این تهیه‌کننده در پاسخ به این سؤال که در بخش‌های مختلف برنامه به غیر از نقد و تحلیل فیلم‌ها با کارگردان یا تهیه‌کننده یا سلبریتی‌ها صحبت می‌کنید یا نه؟ توضیح می‌دهد: از هر عزیزی که در جشنواره فیلم دارد، دعوت به عمل‌می‌آوریم در این برنامه حضور پیدا کند تا گروه میز تحلیل‌مان در رابطه با مؤلفه‌های ژانرشان با خود این عوامل گفت‌وگو داشته باشد. چون کمی شرایط جشنواره امسال خاص است بسیاری از فیلم‌ها هنوز تکمیل نشدند و تمام این عوامل پای فضای تدوین، مونتاژ و پس‌تولید فیلم‌های‌شان هستند که به اکران برسند و این قدری کار را برای حضورشان سخت کرده، ولی هرکدام از این عزیزان فراغ‌بالی داشته باشد و بشود که حضور پیدا کند حتما در میز تحلیل‌مان در خدمت‌شان خواهیم بود. فهیمی با اشاره به این‌که منتقد ثابت میز نقد محمدتقی فهیم است و در کنارشان کارشناسان دیگری هم داریم و هر روز یک مجری ــ کارشناس داریم، ادامه می‌دهد: آقای فهیم، کارشناس ثابت برنامه هستند و هر روز میزبان یکی از منتقدان در مقابل آقای فهیم هستیم که در رابطه با فیلم گفت‌وگویی شکل می‌گیرد. مجری، محسن بدرقه است. دکور برنامه در داخل کاخ جشنواره است. این برنامه هر روز به‌صورت زنده ۱۲ بامداد تا یک بامداد از شبکه پنج پخش می‌شود.این تهیه‌کننده در پایان می‌گوید: امیدوارم شاهد یک اتفاق خیلی خوب باشیم. رویکرد ما رویکرد خیلی تخصصی به معنای نقد یک فیلم خاص در جشنواره نیست و بیشتر فیلم‌هایی که در جشنواره اکران می‌شود بهانه‌ای است برای این‌که به مؤلفه‌های اصلی سینما بپردازیم و بتوانیم آنها را هم برای فیلمسازان و هم برای مردم تبیین کنیم که راه مقبولیت فیلم‌ها هم از نظر مردم و هم از نظر فیلمسازان که می‌خواهند فیلم‌شان دیده شود چه خواهد بود؛ یعنی صرفا سرگرم‌کننده نباشد و به آنان اطلاعات کاربردی هم بدهد. می‌خواهیم به مولفه‌ها و شاخصه‌ها بپردازیم به بهانه آثاری که در جشنواره اکران می‌شود. به‌عنوان‌مثال می‌خواهیم به بهانه فیلم آقای لطیفی که در رابطه با شهید بروجردی است به مؤلفه‌های سینمای جنگ بپردازیم تا ببینیم چطور فیلم‌های جنگ ما به ضدجنگ تبدیل می‌شود و فیلم‌های جنگ که مورد اقبال مردم واقع شده، چه مولفه‌هایی داشتند که موجب شده مخاطبان به آن رغبت پیدا کنند و این کار دیده شود.

هدف ما در برنامه سینما ملت، لذت‌بردن مخاطبان است

محمدتقی فهیم، کارشناس ثابت برنامه سینما ملت در پاسخ به این سؤال که شما سابقه بسیار زیادی در کارشناسی فیلم‌ها چه در جشنواره‌ها و چه غیر از زمان جشنواره‌ها دارید. با توجه به این‌که کارشناس ثابت برنامه سینما ملت هستید، قرار است از چه زوایایی به‌عنوان کارشناس به جشنواره فیلم فجر امسال نگاه کنید و مخاطب‌تان چه کسانی است، آیا مردم عادی هستند یا می‌خواهید به گونه‌ای باشد که فقط مخاطبان خاص علاقه‌مند به سینما برنامه را دنبال کنند؟

به جام‌جم می‌گوید: اساسا درک من از نقد این است که فی‌نفسه و در گرایش قالب نقد مخاطبش مردم هستند و در تمام دنیا هم نقد برای خواص یعنی دانشگاهیان و حتی برای فیلمسازان هم نیست؛ یعنی نقد به‌عنوان یک رویکرد خیلی جدی و غنی در سازوکار تولید در سینما با مخاطب کار می‌کند و روی سخنش با مخاطب است. منهای این‌که نام برنامه سینما ملت است و قرار است نسبت سینما را با مردم یک نگاه ویژه‌تر داشته باشیم، ولی ذات نقد این است. چیزی که در کشور ما بد جا افتاده و نقد این‌گونه معنی پیدا کرده که قرار است فیلمساز را تربیت کند یا به فیلمساز آموزش دهد. درصورتی‌که این‌طور نیست و وظیفه نقد این است که فیلم را برای مخاطب لذت‌بخش‌تر کند؛ یعنی مخاطبی که فیلم را دیده یا می‌خواهد ببیند؛ در هر دو صورت نقد باعث می‌شود اولا مخاطب در انتخابش براساس آن نقد حرکت کند و دست به گزینش بزند و از آن بالاتر وقتی فیلم را دید یا به یک لذت اضافه یا حظ مضاعف دست پیدا کند. این‌که لایه‌هایی از فیلم بیان می‌شود و درباره‌اش صحبت می‌شود برای مخاطب جذاب است و می‌تواند سطح سلیقه مخاطب را افزایش دهد و طور دیگری به سینما نگاه کند.وی ادامه می‌دهد: یکی از مشکلات اساسی سینمای ما فقط سینمای‌مان ضعیف نیست یا فیلمسازان‌مان بلد نیستند چطور فیلم بسازند، بلکه به عبارتی در چگونه گفتن مشکل دارند؛ چیزی که سینمای غالب جهان از آن عبور کردند و مسأله‌شان چگونه گفتن نیست و مسأله‌شان پیدا کردن ایده‌های تازه و مضامین و قصه‌های جدید است. ما در کشور دستمایه‌های فیلمسازی و ایده‌های تازه و موضوعات نو زیاد داریم اما مسأله‌مان در چگونه گفتن این دستمایه‌ها به فیلمسازان است که حداقل مولفه فیلمسازی که زاویه دوربین است را بلد نیستند و نمی‌دانند مثلا دوربین از این زاویه به پدیده نگاه کند چه معنایی می‌دهد و از زاویه دیگر چه اتفاقی می‌افتد و در بخش فیلمسازی این مشکل را داریم. در بخش تماشاگر این قضیه خیلی جدی‌تر است؛ یعنی اساسا نسبت به سینما هنوز به یک متر و معیار ناگفته یا نانوشته‌ای در بین مخاطبان دست پیدا نکردند تا بتوانند فیلم‌ها را گزینش کنند و از فیلم لذت ببرند و فیلم‌ها را دسته‌بندی کنند و براساس درک و نیازهای خودشان فیلم انتخاب کنند. پس در هر دو بخش یعنی فیلمسازان مشکل چگونه گفتن داریم و در بین تماشاگران مشکل چگونه دیدن داریم و نقد به این قضیه کمک می‌کند. فیلمسازان از منتقدان یا برنامه‌های نقد بهره می‌برند و به نوع بهتری از سینما دست پیدا می‌کنند. هدف ما در درجه اول فیلمسازان نیست و در برنامه سینما ملت هدف‌گذاری‌مان مخاطب است و قرار است درباره فیلم‌ها برای مخاطب صحبت کنیم تا از فیلم‌ها لذت بیشتری ببرند و بتوانند ارتباط‌شان را با سینما مستحکم‌تر کنند تا به فیلم‌دیدن عادت بیشتری کنند.

روزنامه جام جم