شبیخون فرهنگی را جدی بگیریم

حضور هنرمندان درجه یک دنیا در این نمایشگاه نشان از اهمیت بالای آن دارد و به گفته مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با توجه به پالس‌های منفی به هنرمندان کاریکاتوریست‌های دنیا برای شرکت نکردن در نمایشگاه‌های ایران، حضور این تعداد هنرمند نشان از شناخت آنها از واقعیت‌های ایران دارد. محمدحسین نیرومند، هنرمند طراح و کاریکاتوریست و مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفت‌وگو با جام‌جم از اهمیت برگزاری این نمایشگاه و حضور هنرمندان طراز‌ اول دنیا و همچنین بی‌توجهی شهرداری نسبت به انتشار این آثار در سطح شهر گفت. وی با انتقاد از مسئولانی که هنوز هم به مقوله فرهنگ اهمیت نمی‌دهند، گفت: «بی‌توجهی مسئولان در گذشته نسبت به مقوله فرهنگ سهم زیادی در بروز اتفاقات و حوادث امروز دارد.»

نمایشگاهی در سطح جهانی

محمدحسین نیرومند درباره کیفیت کارهای ارائه شده در نمایشگاه بین‌المللی کارتون و کاریکاتور جام‌جهانی فوتبال ایران۱۴۰۱گفت: من دراین چند سال گذشته نمایشگاهی با این کیفیت بالا ندیدم. به نظرم نمایشگاه کاریکاتور جام ‌جهانی یکی از نمایشگاه‌های با کیفیت در چند سال اخیر است. علت کیفیت بالای نمایشگاه هم به‌دلیل حضور کاریکاتوریست‌های خوب دنیاست. به‌دلیل شناختی که از هنرمندان کاریکاتوریست دنیا دارم بسیاری از بهترین‌های دنیا در این نمایشگاه شرکت کردند و حضور هنرمندان درجه یک دنیا به چنین نمایشگاه‌هایی اعتبار می‌دهد. حضور ۵۷۹هنرمند کاریکاتوریست از ۷۲کشور دنیا با ۱۷۳۶ اثر نشان از اهمیت بالای این نمایشگاه دارد و این امر مهم است. توجه داشته باشید پالس‌های منفی بسیاری برای برخی هنرمندان کاریکاتوریست دنیا ارسال می‌شود تا آنها از حضور در ایران و نمایشگاه‌های مختلف خودداری کنند اما حضور آنها نشان می‌دهد کاریکاتوریست‌های دنیا فهم و درک بالاتری از اتفاق‌های دنیا نسبت به کسانی که پالس منفی می‌دهند، دارند اما در این میان یکی از اتفاقاتی که می‌توانست رقم بخورد ولی متاسفانه بی‌توجهی شد، این بود که مدیریت فرهنگی ما نسبت به این نمایشگاه و آثار آن توجه زیادی نشان نداد.

مدیریت فرهنگی هنوز کم توجه است

وی با انتقاد از بی‌توجهی نسبت به این نمایشگاه گفت: وقتی نمایشگاهی با این زحمت و در این وسعت برگزار می‌شود، نباید محدود به یک چهاردیواری و چند گالری حوزه هنری باشد. به نظرم شهرداری در این زمینه کوتاهی کرد البته هنوز هم دیر نیست و با توجه به این‌که جام جهانی تقریبا یک ماه طول می‌کشد، انتظار می‌رود شهرداری تهران و مدیریت سازمان زیباسازی بخشی از این کاریکاتورها را به‌خصوص کارهای کمیک که لبخند به چهره مردم می‌نشاند در سطح شهر منتشر کنند تا مردم از دیدن آنها لذت ببرند. مردم با هر گرایش و دیدگاه فکری به فوتبال و به‌خصوص تیم ملی کشور علاقه دارند و این روزها خیلی از مردم جام‌جهانی را دنبال می‌کنند. با انتشار این کاریکاتورها در سطح شهر مردم در پشت چراغ قرمز یا در پیاده‌روی‌ها با دیدن این کاریکاتورها لبخند می‌زنند و برای چند دقیقه هم که شده مشکلات‌شان را فراموش می‌کنند. بعضی از آثار هنرمندان کاریکاتوریست بسیار خوب و جذاب هستند و به طور حتم اگر در سطح شهر منتشر شوند با استقبال مواجه خواهند شد. من در جلسه‌ای این موضوع را مطرح کردم و حتی مسعود شجاعی طباطبایی به‌شدت این موضوع را دنبال کردند تا بخشی از این کاریکاتورها در سطح شهر منتشر شوند ولی نمی‌دانم چرا این دوستان عزیز متوجه این قضیه نیستند که جامعه امروز بیش از هر زمان دیگری به لبخند و آرامش نیاز دارد. می‌توانیم با این دست کارها و کاریکاتورها لبخند را بر چهره مردم بنشانیم. باید بخشی از این آثار در وجوه مختلفی مثل فضای مجازی یا بیلبوردهای شهری به نمایش در بیاید.

فوتبال مهم‌ترین موضوع فرعی جهان

مشاور وزیر ارشاد ادامه داد: خوشبختانه هنرمندان کاریکاتوریست کشور ما در سطح جهانی مطرح هستند و آثار بسیار خوبی هم در زمینه‌های مختلف دارند. در نمایشگاه‌هایی مثل جام‌جهانی بسیاری از هنرمندان درجه یک دنیا بهترین کارشان را ارسال می‌کنند و به نظرم کارهایی که هنرمندان خارجی در این نمایشگاه شرکت دادند بیشتر به چشم می‌آید. البته کاریکاتور شنیدنی نیست و باید رفت و دید. در بین هنرمندان ایرانی هم چند اثر بسیار خوب از جواد علیزاده، هنرمند کاریکاتوریست ایرانی دیدم. ایشان هم به فوتبال علاقه دارد و هم سال‌هاست در این زمینه فعالیت می‌کند و چند اثر خوب در این زمینه به نمایشگاه ارائه داده ‌است. نگاه هنرمندان به‌خصوص کاریکاتوریست‌ها و گرافیست‌ها به جام‌جهانی ویژه است. چند سال قبل مطلبی می‌خواندم که نوشته بود فوتبال مهم‌ترین موضوع فرعی جهان است. یعنی فوتبال اصل نیست اما موضوع مهمی است که مردم سراسر دنیا درگیر آن می‌شوند.

نقد اجتماعی با کاریکاتور

محمدحسین نیرومند درباره پیوند هنرهای تجسمی و نقد اجتماعی و نقش کاریکاتور در نقد اجتماعی گفت: باید به این نکته اشاره کرد که کاریکاتور وجوه مختلفی دارد. از فکاهی تا وجه عالی آن که طنز است. مفهوم طنز به این شکل است که شما ممکن است یک نقد اجتماعی را که خیلی تلخ باشد با یک لایه شیرین کمدی و ایجاد لبخند روی لب مخاطب به او منتقل کنید. یکی از اساتید در این زمینه می‌گفت نقد اجتماعی با کاریکاتور مثل قرص است که شاید تلخ باشد اما در درمان موثر است. کاریکاتور متعهد همان کاریکاتور طنز است که قرار است نقد اجتماعی و یک بحث مهم جامعه‌شناسی و یک موضوع انسانی را به بهترین شکل ممکن بیان ‌کند اما ابتدا مخاطب می‌بیند و لبخند می‌زند. در پس آن لبخند مفهوم نقد اجتماعی به مخاطب منتقل می‌شود و این مهم‌ترین کار هنرمندان کاریکاتوریست است. تفاوت هنر کاریکاتور با طراحی پوستر این است که کاریکاتور از در دوستی وارد می‌شود و دنبال این است که شما لبخند بزنی و بعد از آن یک حس مشترک بین اثر هنرمند و مخاطب ایجاد شده و بعد مفهوم نقد را منتقل می‌کند. پس لبخندی که در ابتدای دیدن این اثر بصری ایجاد می‌شود خیلی کمک می‌کند تا مفهوم نقد اجتماعی و سیاسی به جان مخاطب بنشیند.

​​​​​​​نقش نهادهای هنری در تبیین شرایط امروز

محمدحسین نیرومند درباره نقش حوزه هنری در روشنگری و تبیین شرایط این روزها و برگزاری نمایشگاه و جشنواره گفت: وظیفه ذاتی مراکز فرهنگی مثل حوزه هنری همین است و باید حضور جدی داشته باشد. شاید خیلی بیشتر از نهادهایی مثل حوزه هنری انتظار می‌رود. فکر می‌کنم این حوادث اخیر یک مفهموم مهمی را به ما گوشزد کرد و آن‌هم این است که جامعه و مدیریت سیاسی ما متوجه باشند که فرهنگ بستر و زیرساخت همه چیز است و اگر امروز برخی از جوانان ما متوجه فجایع نیستند و در عالم دیگری سیر می‌کنند به این دلیل است که کار فرهنگی که باید سال‌ها قبل انجام می‌گرفت به فراموشی سپرده شد و سیاسیون متوجه اهمیت فرهنگ نبودند و این بی‌توجهی بستری را فراهم کرد تا این اتفاق‌ها رقم بخورد. به نظر من، مسئولان سیاسی و کسانی که سال‌هاست مسئولیت اجرایی کشور را برعهده دارند، هنوز هم متوجه اهمیت فرهنگ نشده‌اند و اگر حالا هم متوجه نشوند، روزهای بدتری را پیش‌بینی می‌کنم. از آنها می‌خواهم حداقل نگاهی به حوادث اخیر بیندازند تا متوجه شوند فرهنگ مهم است. رهبر معظم انقلاب ۳۰ سال قبل به موضوع تهاجم فرهنگی اشاره کردند و ۲۰ سال بعد از شبیخون فرهنگی سخن گفتند. این نشان می‌دهد که ایشان متوجه اهمیت مقوله فرهنگ و شبیخون فرهنگی بودند اما متاسفانه دوستان ما متوجه نبودند. امروز وقتی می‌بینیم این‌گونه آرمان علی‌وردی، جوان طلبه بسیجی شکنجه می‌شود و به شهادت می‌رسد، به این دلیل است که جوانان ما از ۲۰ سال قبل در معرض شبیخون فرهنگی قرار دارند. باید به‌صراحت بگویم که مدیریت اجرایی و سیاسی که اساسا سهمی برای فرهنگ قائل نبودند در این اتفاقات سهم عمده‌ای دارند. کوتاهی‌ها کافی ا‌ست و باید بیش از گذشته به حوزه فرهنگ توجه داشته باشیم. علت این‌که مسائل فرهنگی را در درجه اول قرار نمی‌دهیم به این دلیل است که آن را جدی نمی‌گیریم. مانند هوای پاکی که وقتی آن را تنفس می‌کنیم اهمیت زیادی به آن نمی‌دهیم اما وقتی هوا آلوده یا اکسیژن کم می‌شود به اهمیت آن پی می‌بریم. فرهنگ به دلیل فراگیر بودن کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد ولی باید یادمان باشد انقلاب اسلامی وقتی رقم خورد که قرار بود موضوع اصلی آن انسان باشد. قرار بود انسان‌سازی مورد توجه قرار گیرد. این اتفاق اوایل انقلاب افتاد ولی بعد جریان‌هایی که تصور می‌کردند اقتصاد مهم‌تر از فرهنگ است جای این دو مقوله را عوض کردند. به این ترتیب نه به اقتصاد مطلوب رسیدیم و نه به فرهنگ، چون ریشه اقتصاد، فرهنگ است و اگر فرهنگ درستی داشته باشیم، اقتصاد می‌تواند درست عمل کند. به‌طورمثال اگر امروز شاهد تولید خودروی بی‌کیفیت هستیم به این دلیل است که اگر فرهنگ ساخت خودروی ایمن و خوب در اندیشه خودروسازان ما بود هیچ‌وقت خودروی بی‌کیفیت تولید نمی‌شد. پس فرهنگ همه چیز را می‌سازد.

نقش تبیینی هنر کاریکاتور

این هنرمند طراح و کاریکاتوریست درباره این‌که هنرمندان و کاریکاتوریست‌ها چقدر این روزها در تبیین واقعیت‌ها و تزریق آرامش به جامعه می‌توانند نقش داشته باشند تاکید کرد: باید در این زمینه هوشمندانه عمل کرد. متاسفانه یک اتفاق در این سال‌های متمادی در کشور افتاده که ذهنیت بخشی از هنرمندان را به این سمت معطوف کرده‌اند که فقط باید نقد کنند. جایی که نیاز به همراهی است و کشور با چنین مشکلاتی مواجه می‌شود جایی نیست که همواره مسیر قبلی را طی کنیم. حوادث نشان داد خیلی از دوستان احساسی هستند و الان زمان احساسی‌بودن نیست و باید عقلانی فکر کرد. برخی از این دوستان متوجه عمق ماجرا نیستند و این روزها بحث در این مورد آسان نیست. باید به اتفاق‌هایی که در حال رقم‌‌خوردن است بیشتر فکر کنند. باید از خودشان سؤال کنند چرا بعد از فوت مهسا امینی یکباره در توییتر این خبر و موضوع ۲۷۰میلیون بار بازنشر داده می‌شود، درحالی‌که در ایران حداکثر سه‌میلیون کاربر توییتر و در همه جهان ۳۰۰میلیون نفر کاربر این شبکه اجتماعی هستند اما وقتی این موضوع ۲۷۰میلیون بار بازنشر می‌شود باید از خودمان سؤال کنیم چرا این اتفاق می‌افتد؟ چند سال قبل وقتی پلیس آمریکا زانوی خودش را روی گلوی جورج فلوید گذاشت و باعث مرگ او شد این موضوع ترند جهانی نمی‌شود. اینجاست که هنرمند باید دقت کند. به نظرم اگر عاقلانه فکر کنیم جاهایی دنبال تحریک جامعه هستند و باید هوشمند باشیم.