نکات مهم در انیمیشن‌های کودک

سازندگان انیمیشن چه مفاهیمی را در خلال محتوای تولید شده در اختیار کودکان قرار‌می دهند و این مفاهیم به مرور زمان چه تأثیراتی بر ذهن و تفکر مخاطبانش می‌گذارد؟ انیمیشن و دیدن کارتون از سرگرمی‌های مورد علاقه کودکان است. حتی بزرگسالان نیز از دیدن انیمیشن‌های جذاب و پرمحتوای کودکانه لذت می‌برند. از مسیر همین جذابیت انیمیشن و علاقه وافر کودکان به آن، می‌توان آن را بستری برای آموزش انواع هنجار‌ها و بازویی پرقدرت و اثر‌گذار برای تربیت دانست.

سال‌های متمادی است که تعدادی از شرکت‌های بزرگ انیمیشن‌سازی دنیا، این هنر-صنعت را البته بر بستر تفکرات و اهداف متعدد در دست گرفته‌اند. برخی از انیمیشن‌هایی که روانه بازار می‌شوند با ذائقه مخاطبان و والدین ایرانی سازگاری بالایی داشته و سرشار از مفاهیم عمیق تربیتی، انسان‌دوستی، تلاش، تفکر و‌... است و در‌مجموع منافاتی نیز با خطوط قرمز فرهنگی و اعتقادی ما ندارد، اما برخی دیگر ضمن بهره‌مندی از هنر و خلاقیت، با برخی از معیار‌های خانواده‌های ایرانی سازگاری نداشته و حتی فراتر از آن، در تقابل با معیار‌های ارزشی، فرهنگی و اعتقادی جامعه ایران قرار دارد. در این میان آنچه اهمیت دارد، سواد و آگاهی مخاطب یا والدین مخاطبان کودک است تا کمترین آسیب را از مواجهه احتمالی با مفاهیم ضد‌ارزشی و آموزه‌های فرهنگی مغایر با معیار‌ها ببینند.

پرستو علی‌عسگرنجاد، ازجمله کارشناسان و تحلیلگران انیمیشنی است که همین دیدگاه را داشته و معتقد است: «هنر، زبان مشترک و پیوند‌دهنده نسل‌هاست و مقابله با همین زبان هنری مشترک، نزاعی بیهوده است و به‌جای آن باید چارچوب و قاب‌بندی برای کودکان‌مان تعریف کرده و در همه این مراحل، پرچم فکری و عقیدتی مان را هم در دست داشته باشیم.»

گزینش، نسخه واحدی ندارد

انجمن تصاویر متحرک آمریکا، انیمیشن‌های تولید شده را براساس رده مناسب سنی مخاطبان آن، دسته‌بندی کرده و توضیحاتی در مورد داستان انیمیشن، میزان خشونت در آن، رفتار‌های ناهنجار و... ارائه می‌دهد، اما این برای مخاطبان ایرانی کافی نیست. چند سالی است سایت‌های داخلی همچون «کدومو» و «چی‌خوبه» با همین رویکرد، انیمیشن‌های مطرح و به‌روز دنیا را معرفی کرده و شرح مختصری از ماجرای آن می‌دهند، اما نمی‌توان تنها به این اطلاعات بسنده کرد.

علی‌عسگرنجاد، تحلیلگر انیمیشن با بیان این‌که مخاطب ما کودک است و مانند والدین الک و فیلتر ذهنی ندارد و این وظیفه ماست که او را در برابر اهداف سیاسی و اقتصادی سازندگان انیمیشن مراقبت کنیم، می‌گوید: «هر خانواده بسته به آرمان و نگاه و در اولویت قرار داشتن موضوعات مطرح شده در هر انیمیشن، باید دست به بررسی و انتخاب دوباره‌ای بزند و آن را از فیلتر عقاید خانواده نیز عبور دهد. به‌عبارت دیگر نمی‌توان برای تمام خانواده‌ها نسخه‌ای واحد پیچید.» شناخت و بررسی و تحلیل تولیدات رسانه‌ای ازجمله انیمیشن برای والدین ناآشنا به سواد رسانه و بدون‌آگاهی از برخی مناسبات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی سازندگان انیمیشن‌ها، کار آسانی نیست، اما این مسأله نباید مانع بررسی و بروز بی‌تفاوتی این افراد در برابر محتوایی باشد که بخشی از خوراک روحی فرزندشان از آن تامین می‌شود.

او بهره‌مندی از نظرات تحلیلگران انیمیشن را راه‌حل مناسبی برای این والدین دانسته و می‌افزاید: «باید از تحلیلگرانی اطلاعات گرفت که نظام فکری‌شان با نظام فکری خانواده شباهت داشته باشد، آن‌ها ما را به حلقه‌های امن هدایت خواهند کرد.» به اعتقاد این کارشناس، شبکه تلویزیونی کودک در ایران نیز هرچند جایگزین بسیار امن‌تری نسبت به انیمیشن‌های دنیاست، اما تا رسیدن به استاندارد محتوایی فرم و درونمایه فاصله دارد که بخشی از آن به‌دلیل عدم‌برخورداری از تکنولوژی گران و پر‌هزینه این صنعت است و بخش مهم‌تر، عدم‌بهره‌مندی از متخصصان و هنرمندان خلاق و دلسوز.