کرونا می تواند توانایی ما را بالا ببرد

ابتدا باید بدانیم آیا بعد از یکی دو ماه دیگر کرونا تمام می شود؟ یا همچنان باید مراقبت ها صورت بگیرد؟ یقینا اگر همچنان ادامه داشته باشد، باید برای مدت طولانی تر مراقبت های فعلی را ادامه بدهیم و تعدادی از مشاغل باید فعال شوند و بخشی از جامعه بایست با دورکاری کار خود را ادامه دهند همچنین برخی از مشاغل راحتتر به شرایط عادی برمی گردند و برخی از مشاغل نمی توانند به راحتی به وضعیت قبلی برگردند و همین مساله عواقبی اقتصادی و آسیب های متعدد دیگری به دنبال دارد. به هر حال چگونگی ادامه فعالیت مشاغل مختلف در این ایام بسیار مهم و اثرگذار خواهد بود.
اغلب خبرها و پیش بینی ها از طولانی مدت بودن این جریان حرف می زنند.حتی در کشور چین نیز  خبرهایی مبنی بر بازگشت مواردی از ابتلا و موج جدیدی از بیماران منتشر می شود و همین عدم قطعیت ها، پیامدهای روانی به دنبال دارد. به هر حال بر اساس اطلاعات فعلی این بحرانی نیست که آن را تمام شده بپنداریم و گمان کنیم بعد از مدت کوتاهی همه چیز به شرایط قبلی باز می گردد.

باید با دقت در مورد مسائل حرف بزنیم علی الخصوص درباره ویروس کرونا که می توان گفت تمامی برنامه ها را تحت الشعاع خود قرار داده است.باید توجه داشت که  ورود به هر مرحلۀ جدیدی (چه ورود به بحران کرونا و چه خروج از آن) باعث می شود افراد تنش های روانی را تجربه کنند که این یک امر کاملا طبیعی است ولی اینکه شدت و مدت و نوع این تنش ها چگونه باشد به شیوه های مقابله ای افراد در برابر تغییر یا بحران برمیگردد.

به طور کلی در هر بحرانی سه دسته واکنش و شیوۀ مقابله داریم. دستۀ اول عده ای هستند که به صورت اجتنابی و با انکار با بحران ها روبرو می شوند. مثل افرادی که در بحران کرونا هیچ شیوه مراقبتی را دنبال نکردند و به سفر می روند. آنها افرادی هستند که در مواجهه با شرایط استرس زا برای روبرو نشدن با استرس و اضطراب حاصل از آن، آن را انکار می کنند و توجهی به مسائل و پیامدها ندارند. دسته دوم، افرادی هستند که در مواجهه با بحران استرس و اضطرابی فراتر از حد معمول تجربه می کنند. آنها از قبل، و جدا از بحث بحران، ریشه های و زمینه های اضطرابی دارند و بحران نیز بر آن سوار می شود و مسائل زمینه ای آنها شدت بیشتری پیدا می کند. بر اخبار و اطلاعات و افکار منفی و بدبینانه تاکید بیشتری دارند و دچار رفتار ها و مراقبت های وسواسی می شوند و زندگی عادی آنها نیز دچار اختلال می شود و ممکن است پس از پایان بحران نیز همچنان ادامه پیدا کند. دستۀ سوم و به تعبیری دستۀ موفق، افرادی هستند که با بحران برخوردی واقع بینانه دارند. آنها اطلاعات درست و موثقرا بررسی می کنند و از ابعاد واقعی بحران اطلاع کسب می کنند و بر اساس همان برای شرایط جدید زندگی خود برنامه ریزی می کنند. آنها نیز دچار استرس و اضطراب می شوند ولی با اعمال و راهکار های مفید و کارآمداین استرس و اضطراب خود را مدیریت می کنند. اینها همان افرادی هستند که می توانند تهدید ها را تبدیل به فرصت کنند و مهارت ها و ظرفیت ها را در بحران افزایش دهند. چه در سطح فردی و خانوادگی و چه در سطح اجتماعی. در بحران های اجتماعی مثل کرونا، بسیاری از این افراد خود را موظف به ارائه خدمات اجتماعی و انسان دوستانه می دانند و می توانند زمینۀ آگاهی، همدلی و مسئولیت پذیری اجتماعی را گسترش دهند. که خوشبختانه امروزه نمونه های این افراد و خدمات و خلاقیت هایشان را در اخبار و فضای مجازی زیاد میبینیم. اتفاقا این افراد بعد از شرایط بحران دست پرتری خواهند داشت چون به توانمندی و خلاقیت آنها اضافه شده و این دوره را بسیار پربار طی کرده اند و پس از بحران احساس مفید بودن و مثمرثمربودن را تجربه می کنند. البته شرایط اقتصادی، بافت فرهنگی و ارزشی و دینی، حمایت های اجتماعی و خانوادگی نیز از جمله مواردی است که بر این شیوه های مقابله تاثیرگذارند. به همین جهت نمی توان مساله را تعمیم داد و ادعا کرد بعد از اتمام بحران تمام مردم یک وضعیت روانی را تجربه خواهند کرد.
تنها نکته ای که دربارۀ بحران کرونا بطور خاص باید آن را در نظر داشت توجه به دو گروه ویژه است که ممکن است در معرض تنش ها و آسیب های روانی مختلفی باشند. یک گروه آنان که در این شرایط و حتی پس از اتمام بحران کرونا کسب و کار و وضعیت اقتصادی و معیشیتی آنها دچار آسیب شده و نیاز است مسئولین و نیز خیرین و نیکوکاران گرامی برنامه ریزی ها، راهکارها و توجهات ویژه ای برای این گروه داشته باشند.

دوم گروهی هستند که در این ایام عزیزان خود را بر اثر این بیماری از دست داده اند و فرصتی برای شرکت در مراسم تدفین و سوگواری نداشته اند. از آنجا که طی نشدن فرآیند سوگواری به شیوه های معمول، می تواند پیامدهای روانی منفی و طولانی مدتی برای این افراد، حتی پس از پایان بحران، داشته باشد پیشنهاد می شود که این افراد از کمک های متخصصین امر بصورت تلفنی که امروزه بصورت رایگان در دسترس است استفاده نمایند.

 

سمیرا هاشمی  مشاور خانواده و مدرس دانشگاه علامه طباطبایی